's-Hertogenbosch

's-Hertogenbosch

's-Hertogenbosch, in de volksmond ook wel Den Bosch genoemd, is de hoofdstad van de provincie Noord-Brabant in Nederland.

Info

De hoofdstad van Noord-Brabant staat bekend om zijn Bourgondische binnenstad. De meeste toeristen reizen erheen om deze te bezichtigen en een boottocht door de omgeving te maken.

Arriveren

Per vliegtuig

Vanuit Schiphol is er een rechtstreekse treinverbinding met 's-Hertogenbosch, de reistijd bedraagt ongeveer 1 uur. Treinen gaan doorgaans elk half uur. Zie de link bij 'Per trein' voor verdere informatie.

Per trein

Vanuit de richtingen Schiphol, Utrecht, Eindhoven, Nijmegen en Tilburg kan de reiziger per trein gemakkelijk in 's-Hertogenbosch komen. Zie de webpagina van de Nederlandse Spoorwegen. Het NS-Hoofdstation is een knooppunt en dus een stopplaats voor alle binnenlandse treinen. Het station heeft goede voorzieningen. Er zijn twee uitgangen, Centrum en Paleiskwartier. Vanaf de uitgang Centrum is het 200 meter naar de binnenstad, Hoewel dit gedeelte van de stad ook vaak tot de binnenstad wordt gerekend. De Markt ligt op 800 meter van het NS-Hoofdstation.

Per auto

De A2 is de belangrijkste verbindingsweg tussen Amsterdam, Utrecht en het zuiden van Nederland, wat het een veel gebruikte en dus drukke route maakt. Juist bij 's-Hertogenbosch is de A2 aanzienlijk verbeterd en verbreed. Kies vanuit de richting Utrecht of Eindhoven de buitenbanen zodat u de gewenste afslag kunt nemen. Vanuit Nijmegen via de A58, vanuit Waalwijk via de A59 en vanuit Tilburg via de A65 kan de reiziger per auto in 's-Hertogenbosch komen. Parkeren in het Centrum is relatief duur, ook de parkeergarages. Een alternatief zijn de transferia. Daar is parkeren goedkoop en op vertoon van de parkeerkaart kunt u en uw passagiers gratis doorreizen naar het Centrum. De transferia zijn: 'de Vliert' bij het stadion met die naam, 'Vlijmenseweg' nabij het 'Jeroen Bosch Ziekenhuis' en 'Pettelaarpark' nabij het 'Provinciehuis'.

Per fiets

Vanuit alle richtingen is de stad uitstekend te bereiken per fiets. Vrijwel alle grote toegangswegen zijn voorzien van vrijliggende fietspaden. Bovendien zijn er veel alternatieven zoals: vanuit Waalwijk langs het Drongelens Kanaal, vanuit Vught door het Bossche Broek. Raadpleeg goede fietskaarten.

Per bus

Van Veolia en Arriva (zie sectie Rondreizen, Per bus/tram/metro) rijden streekbussen naar 's-Hertogenbosch.

Per boot

Sinds de opheffing van 'de Rotterdamse Boot' zijn er geen reguliere scheepvaartverbindingen meer naar 's-Hertogenbosch. Heeft u een boot of schip ter beschikking is 's-Hertogenbosch uitstekend te bereiken via de Maas en de sluis bij Engelen. Diverse jachthavens zijn te vinden bij de Ertveldplas. Zie ook info van de Havenmeesters op de site van de stad

• 's-Hertogenbosch, Postbus 12345, 's-Hertogenbosch, info@s-hertogenbosch.nl. 

Rondreizen

Per openbaar vervoer

Er rijden stadsbussen van Arriva .

Per fiets

Fietsen in 's-Hertogenbosch is gewoon lekker. Onder dit motto werd de stad verkozen tot Fietsstad 2011. Goede fietspaden vanuit de buitenwijken naar het Centrum, en daar gratis je fiets stallen in een van de drie bewaakte plaatsen, Kerkstraat (bij de Parade), Burgemeester Loeffplein (bij de Markt) en Wolvenhoek (bij Stadskantoor en Museumkwartier). Natuurlijk is er ook de betaalde fietsenstalling bij het NS-Hoofdstation. Fietsen is toegestaan in alle straten van het Centrum, behalve op de Markt als er daar warenmarkt is (wo en za), dan zult u even een stukje om moeten fietsen. Er is goede bewegwijzering naar de fietsknooppunten. Op het NS-Hoofdstation zijn er OV-fietsen.

Per taxi

Er zijn veel taxibedrijven in en rond 's-Hertogenbosch. Bij het NS-hoofdstation is een taxistandplaats waar 24 uur per dag en 7 dagen in de week taxi's beschikbaar zijn.

• Taxi Den Bosch Tel. +3173 6446010
• Taxi Service Den Bosch Tel. +3173 6112323

Te voet

Het Centrum van de stad is autoluw gemaakt en het hart zelfs autovrij. Lekker wandelen langs de winkels en uitgaansgelegenheden. Wel opletten dat op het midden van de straten fietsers rijden. Houdt daarom rekening met elkaar. De Binnenstad is compact, winkels, bars, restaurants, musea en hotels zijn goed te belopen. Voetpaden zijn, ook naar de buitenwijken, goed onderhouden.

Bekijken

• De Binnenstad is op zich al een grote bezienswaardigheid. De smalle straatjes in de Uilenburg. De grote Markt met nog veel historische gebouwen. De Parade met de bomen naast de Sint Janskathedraal. De Binnendieze die overal opduikt en weer verdwijnt. Vergeet niet om af en toe te stoppen en omhoog te kijken, boven de winkels en bars zijn de mooiste gevels te zien, met vaak bijzondere details.
• 1 De Moriaan, Marktstraat 79, 5211 SL 's-Hertogenbosch. Dit is het oudste, nog bestaande, bakstenen woonhuis van Nederland. Het dateert uit ongeveer 1210. In dit middeleeuws gebouw aan de Markt is de VVV gevestigd. 
• 2 Noordbrabants Museum, Verwersstraat 41, 's-Hertogenbosch, info@noordbrabantsmuseum.nl. 
• 3 Design Museum Den Bosch, De Mortel 4, 's-Hertogenbosch, ☏ +31 73 6273680, info@designmuseum.nl. di-zo 11:00-17:00, gesloten op maandag, m.u.v. feestdagen, tevens gesloten: Nieuwjaar, Carnaval, 5 mei, Eerste Kerstdag (Deze openingstijden gelden voor het gehele Museumkwartier, dus voor Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch). 
• 4 Sint Janskathedraal, Torenstraat 16, 5211 KK 's-Hertogenbosch, ☏ +31 73 6814933. Dit is een Kathedrale Basiliek, (bisschopskerk en pauselijk onderscheiden)in Brabentse gotiek. De eerste kerk op deze plek was romaans en dateert van 1220. De bakstenen toren uit 1245 is het oudste deel dat nu nog zichtbaar is, deze is later verhoogd om boven de gotische kerk uit te steken. Aan de bouw van de gotische kerk is men begonnen is 1360, in het oosten, met het koor en de straalkapellen. Naar het westen toe ziet u de stijl met de tijd veranderen. Hoewel het grondplan werd aangehouden. Het flamboyante zuiderportaal en het laatgotisch schip. De gehele kathedraal is voorzien van rijk beeldhouwwerk. Uniek zijn de beelden op de luchtbogen. Haalde Jeroen Bosch hier zijn inspiratie vandaan en keken de beeldhouwers naar zijn werk? Ook het interieur is een bezoekje waard. Eén van de grootste kerkorgels van Nederland en daarmee van de wereld. Het middeleeuws lijdensaltaar met prachtig snijwerk. De koorbanken met uitbundig houtsnijwerk dat de beeldenstorm heeft doorstaan. De doopvont uit 1492. De Mariakapel, met daarin de Zoete Lieve Moeder, die dagelijks honderden bezoekers trekt. De Kathedraal is nu geheel gerestaureerd, zowel binnen als buiten. Het carillon wordt dagelijks mechanisch bespeeld, echter op woensdag en zaterdag en bij bijzonderheden bespeelt de stadsbeiaardier Joost van Balkom zelf het klokkenspel. Rondleidingen ma-za 10:00-11:30 en 13:30-16:00. Ook torenbeklimming mogelijk. 

Doen

• 1 Rondvaart de Binnendieze, ☏ +31 73 6122334. De Binnendieze bestaat uit een netwerk van drie riviertjes, die binnen de stad soms grotendeels overkluist zijn en daardoor ondergronds lopen. Er zijn verschillende mogelijkheden voor rondvaarten. Het is begonnen als stadsgracht rond de oudste vesting van 1185 die omringd werd door de Aa in het noorden, de Dieze in het zuiden en de Dommel in het westen. Aan de oostkant werd de Dieze door een gegraven gracht verbonden met de Aa. Al snel had de stad, nauwelijks groter dan de Markt met één rij huizen erom, behoefte aan een veilige haven. De stadsmuur werd over de Aa opnieuw opgebouwd en de aanlegplaats kwam binnen de stadsmuur, tussen twee waterpoorten. Om die nieuwe muur te beschermen werd een vertakking van de Aa gegraven en buitenom geleid als nieuwe stadsgracht. Het eerste stukje van het netwerk was daarmee een feit. Het aantal inwoners van de stad groeide snel en er was weinig plaats binnen de muren. Net buiten de stadsgracht werden huizen gebouwd tussen Dieze en Dommel. Door deze stroompjes te verbinden ontstond een relatief veilig eilandje. Overal rond de ommuurde stad ontstonden dit soort eilandjes die toch enige bescherming boden. Zoals alle grachten rond steden en kastelen, was het water multifunctioneel. Bescherming tegen onverwacht bezoek, je kon er je moestuin mee begieten, je kleren erin wassen, bevaren met een bootje en zo goederen vervoeren, en alles wat je kwijt wilde kiepte je erin en het werd weggespoeld, zelfs brandjes kon je ermee blussen. Voor drinkwater sloeg men putten, en van zwemmen of baden had men nog niet gehoord. Er ontstond een onhoudbare situatie, de huizen net over de stadsgracht konden misbruikt worden bij een aanval. Bovendien voelde men zich buiten de muren niet zo veilig en ging steeds steviger bouwen. Hier en daar stonden zelfs stenen woontorens. De eerste stadsuitbreiding bracht de eilandjes binnen de muren. Als verdediging verloren de grachten hun functie, maar de andere taken bleven behouden. De riviertjes werden weer de stadsgracht nu in een veel ruimere driehoek rond de markt. Vanaf het begin van de stad lagen de grachten dus achter de huizen, voor de huizen lag de Markt en later straten die de inwoners met de Markt verbonden. Achter werd er geladen en gelost en voor bracht men het product aan de man. Wat begonnen was als een verdedigings- en handelsstad kreeg steeds meer ambachten binnen haar muren waaronder lakenwevers. Het water dat de stad verliet was erg vervuild. Daarom vestigen de lakenwassers zich bij de sluis waar het schone water binnenkwam, het heet daarom Voldersgat. Daarna kwamen de wolververs in de Verwerstraat. Weversplaats, Spinhuiswal en Wolven(t)hoek verklaren zichzelf. Slachters en leerlooiers kwamen bijna vanzelfsprekend dicht bij de 'uitlaat' te zitten. Langzaam vielen de functies van het water weg. Verdediging als eerste, gieten van de tuin, kleren was je ook niet in sterk vervuild water, bevaren viel weg met de komst van de vrachtauto, en zelfs voor blussen gebruikte men kraanwater. Alleen de functie van riool bleef over. Maar zelfs dat was in de jaren zestig van de twintigste eeuw ook niet meer wenselijk uit hygiëne oogpunt. Veel stukken werden vervangen door een gesloten rioolbuis en zo gedempt. Tot er vanuit de bevolking protesten kwamen, stadsgezichten met een stukje Binnendieze moesten behouden blijven. Er kwam steeds meer steun voor de activisten en hoewel er veel verloren is gegaan werden de riolen naar de voorkant van de huizen gelegd en daar aangesloten op een nieuwe hoofdriolering in de straat, zo werd de Binnendieze gesaneerd. Maar hiermee was men er nog niet, hele stukken stonden op instorten door gebrek aan onderhoud. Uiteindelijk heeft men besloten het resterende deel van het waterstelsel volledig te restaureren. In dichtbevolkte delen van de stad, zoals Uilenburg en Markt, zie je veel overkluizingen (gebouwen over de gracht heen gebouwd) op andere delen is de Binnendieze geheel open met af en toe een bruggetje. Bij het bouwen, rond 1450, van de stadsuitbreiding 'Vughterdriehoek' werd, zoals gebruikelijk, de oude stadsgracht gesloten en een nieuwe buitenom gelegd. Op dit punt heeft men nu de stadsmuur weer opengebroken zodat je vanuit de oude stadsgrachten in de huidige kunt komen. Het is een unieke ervaring om uit de stad te varen en 'buiten' te komen. Via de huidige stadsgracht kom je via de sluis bij de Grote Hekel weer in het Voldersgat terecht. 

Kopen

Veel landelijke ketens hebben een vestiging in 's-Hertogenbosch, zoals V&D, Bijenkorf, Hema, C&A enz. Daarnaast zijn er ook veel zelfstandige winkels met een eigen keus en karakter. Juist die afwisseling maakt winkelen in 's-Hertogenbosch zo leuk. Vooral het Centrum blinkt hierin uit. Je staat voor een schoenenwinkel met een collectie die in elk dorp te vinden is en je loopt vijf meter verder en komt oog in oog met hebbedingen waarvan je eerst moet vragen waarvoor het eigenlijk is. Als centrum voor shoppen is de binnenstad meer dan een regionale winkelstad. Speciale zaken in overvloed. Bedenk iets en je kunt het vinden. Loop daarom niet alleen over de Markt, maar ga ook de zijstraten in en laat je verrassen. Ben je moe? Na elke vijf winkels is er een terras of een café waar je kunt neerploffen en je aankopen nog eens kunt bekijken in alle rust.

Contact

Telefoon

Het netnummer van 's-Hertogenbosch is 073.

Rondom

• Rosmalen