Wikivoyage

Messina

stad in Italië
Bestemmingen > Europa > Italiaans Schiereiland > Italië > Sicilië > Messina (provincie) > Messina

Messina is de hoofdstad van de gelijknamige provincie en ligt in de Noord-oostelijke punt van het Italiaanse eiland Sicilië.

Messina (Sicilië)
Messina
Palermo
Positie van Messina op Sicilië.

Messina is de derde stad qua bevolkingsdichtheid op Sicilië, het heeft 237.966 inwoners, het ligt 3 m boven de zeespiegel en het heeft een oppervlakte van 211,23 km². Messina ligt aan het meest noord-oostelijkste puntje van Sicilië aan de Straat van Messina aan de Ionische Zee, bijna 4 km verwijderd van het vasteland. Villa San Giovanni ligt bijna pal recht tegenover Messina, terwijl Reggio di Calabria iets lager ligt. Al decennia lang wil de regering van Italië hier een brug bouwen!!

Messina is een van de belangrijkste havensteden van Italië qua passagiers.

Beschermvrouwe van de stad: Madonna delle Lettera, feestdag: 3 Juni.

Messina is onderverdeeld in 6 wijken:

I – Normanno (Frazioni: Giampilieri Marina - Giampilieri Superiore - Molino - Altolia - Briga Marina - Briga Superiore - Pezzolo - Ponte Schiavo - Santa Margherita Marina - Santo Stefano di Briga - Santa Margherita - Santo Stefano Medio - Galati Marina - Galati Superiore - Galati Inferiore - Mili San Marco - Mili Marina - Mili San Pietro - Tipoldo - Larderìa - Tremestieri)
II – Calispera (Frazioni: Pistunina - Zafferìa - Santa Lucia sopra Contesse - Villaggio CEP - Villaggio UNRRA - Contesse - Minissale - San Filippo Inferiore - S. Filippo Superiore)
III – Tre Santi (Frazioni: Rione Taormina - Gazzi - Mangialupi - Rione Aldisio - Rione Ferrovieri - Cannamele - Cumìa Superiore - Cumìa Inferiore - Valle degli Angeli - Santo - Bordonaro - Calorendi - Rione Santo Bordonaro - Palmara - Carrubbara - Monte Santo - Camaro Inferiore - Camaro - Bisconte - Cataratti)
IV – Dina e Clarenza (Frazioni: Gonzaga - Montepiselli - Gravitelli - Torre Vittoria - San Raineri - Galletta)
V – Antonella da Messina (Frazioni: Villaggio Svizzero - Giostra - Basile - Ritiro - Scala Ritiro - San Licandro - Regina Elena - San Michele - SS. Annunziata - Paradiso)
VI – Peloro (Frazioni: Contemplazione - Pace - S. Agata - Ganzirri - Torre Faro - Capo Peloro - Mortelle - Timpazzi - Casa Bianca - Sperone - Faro Superiore - Curcuraci - Massa San Giovanni - Massa Santa Lucia - Massa San Nicola - Massa San Giorgio - Acqualadrone - Spartà - Castanea delle Furie - Salice - San Saba (Messina) - Rodia - Ortoliuzzo - Gesso)

Het grenst aan de volgende gemeenten: Fiumedinisi, Itala, Monforte San Giorgio, Rometta, Saponara, Scaletta Zanclea en Villafranca Tirrena.

Geschiedenis

bewerken

Ieder uur steekt een draagvleugelboot uit het op het continente Reggio di Calabria de Straat van Messina over richting Sicilië. Al na een klein half uur passeert de draagvleugelboot de Madonnina, het grote Mariabeeld bij de ingang van Messina's sikkelvormige havenbekken, dat deze Griekse kolonie uit de 8e eeuw v. Chr. zijn oorspronkelijke naam gaf: Zankle (Sikkel). De sokkel van het Mariabeeld wordt gesierd door de inscriptie Vos et ipsam civitatem benedicimus (Wij zegenen jullie en jullie stad). Het gaat hier om een citaat uit een brief die, volgens een legende, door Maria zelf in het jaar 43 zou worden meegegeven aan christelijke gezanten uit Messina, die in het gevolg van St. Paulus naar Jeruzalem waren gekomen. In de oudheid gold de vaart door de Straat van Messina als een hoogst gevaarlijke onderneming. Want aan de Calabrische kant loerde het zeskoppige monster Scylla, dat het op de bemanningen van voorbijvarende schepen had voorzien. En er tegenover zetelde, in de gedaante van een draaikolk , de godin Charybdis, die elk schip dat te dichtbij kwam meetrok de diepte in. Zo verklaarde men toen de sterke stromingen die het gevolg zijn van eb en vloed, en de vaak voorkomende aard- en zeebevingen in dit vulkanische zeer actieve gebied. Van deze bevingen heeft Messina tot in een vrij recent verleden te lijden gehad- voor het laatst in 1908, toen op een decemberdag binnen enkele seconden 90% van de huizen instortten en meer dan 85.000 mensen onder het puin of in de huizenhoge golven omkwamen. De wederopbouw was nauwelijks achter de rug toen de stad in 1943 door geallieerde bombardementen opnieuw zwaar werd beschadigd. Tegenwoordig is Messina met zijn 243.000 inwoners een bedrijvige handels-, haven- en universiteitsstad.

In en rond Messina komen er veel trekvogels voor, ook is er zwaardvis (Pesce spada).

In Messina wordt het Siciliaanse dialect gesproken, doch is het Italiaans de officiële taal.

 Klimaat jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
 
gemiddeld maximum (°C) 14,414,716,118,322,526,830,030,527,523,218,815,8
gemiddeld minimum (°C) 10,19,810,912,516,420,423,424,221,517,814,111,5
Messina heeft een Mediterraan klimaat met droge, warme zomers en milde, regenachtige winters, sneeuwen doet het maar nauwelijks (laatste sneeuwval dateert uit 1999 en 2014).

Arriveren

bewerken

Per vliegtuig

bewerken
Luchtfoto: Messina

Messina heeft geen eigen luchthaven, de dichtstbijzijnde zijn:

  • 1 Catania (Vincenzo Bellini Airport) (5,5 km Fontanarossa), ☏ +39 0957 239111, . (IATA: CTA, ICAO: LICC) Vanaf de luchthaven kunt u met de autobusmaatschappij SAIS Autolinee naar Messina (Piazza delle Repubblica/Stazione FS) reizen. Vertrek: 07:10, 09:20, 10:20, 11:40, 12:40, 13:40, 14:40, 15:40, 17:10, 18:45, 19:45, 20:45 em 22:45 uur. Kaartjes kunt u ook bij de chauffeur kopen. 

Catania heeft verbindingen vanuit Amsterdam met Transavia,KLM.

ook in de buurt maar dan op het Italiaanse continent met goede verbindingen

bewerken

Per trein

bewerken

Milaan heeft rechtstreekse TGV-verbindingen met Parijs die interessant kunnen zijn voor inwoners van de BeNeLux. Een treinreis via Milaan en Rome naar Napels neemt 20 uur in beslag (en duurt uiteraard langer als u onderweg in een hotel overnacht). Houd rekening met treinvertragingen en plan een overnachting in Rome of Napels in. Van Rome en of Napels kunt U, uw reis hervatten naar Villa S. Giovanni en Reggio Calabria voor de overtocht naar Messina.

Messina heeft twee treinstations:

Messina Centrale FS
Messina-Stazione Marittima
  • 4 Messina Centrale, Piazza della Repubblica. alhier kunt u op- en overstappen op treinen naar Catania, Syracuse, Palermo, Milazzo etc. 
  • 5 Messina Marittima. hier wordt u ingescheept voor de overtocht naar het continent, bv. Napels, Rome, Florence en Milaan, u mag tijdens de overtocht in de trein blijven zitten, doch kunt u beter aan dek gaan voor het prachtige uitzicht over de Straat van Messina. 

Enkele belangrijke afkortingen van de Italiaanse spoorwegen (FS):

  • AV = Alta Velocitá = hoge-snelheidstrein;
  • IC = Intercity = sneltrein die alleen de steden aandoet;
  • REG = Regionale = regionale trein die (bijna) overal stopt;
  • RV = Regionale Veloce = regionale trein die in de grotere dorpen stopt.

Per auto

bewerken

Indien u met het vliegtuig reist naar Catania kunt u een auto huren op het vliegveld of via deze:

Enkele Autoverhuurbedrijven:

Messina is te bereiken per auto via de autostrada A 20 (tolweg) Buonfornello—Messina Sud Tremestieri, het heeft 5 uitgangen, te weten:

  • Messina Bocetta
  • Messina Centro
  • Messina San Filippo
  • Messina Gazzi
  • Messina Sud Tremestieri

Vanuit het oosten: A 19 Palermo—Buonfornello.

Vanuit het zuidwesten: A 18 Syracuse—Catania—Messina Sud Tremestieri

  • SS 113 - Strada Statale Settentrionale Sicula, Messina—Palermo;
  • SS 114 - Strada Statale Orientale Sicula, Messina—Catania.

Per bus

bewerken

Wie overweegt met Eurolines naar Messina te reizen, moet zich in het algemeen voorbereiden op een lange rit. Bovendien is Napels de dichtstbijzijnde halte. Vandaar kunt u in theorie met interregionale buslijnen verder. Bussen van SAIS Autolinee rijden van Rome en Napels naar Messina.

Enkele regionale busmaatschappijen:

Per boot

bewerken
Lo stretto di Messina
Draagvleugelboot/Jet
Blu ferries

Indien u niet vliegt is de boot de enige manier om Sicilië te bereiken. Dit kan op meerdere manieren. Het snelst bereikt u het eiland met een draagvleugelboot vanaf Villa San Giovanni. Ook vanaf Reggio di Calabria varen reguliere ferryboten naar Messina. De overtocht door de Straat van Messina duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. In het hoogseizoen kan het hier druk zijn maar reserveren is niet nodig.

Veerbootmaatschappijen van en naar Messina vanaf Villa San Giovanni of Reggio di Calabria:

Veerbootmaatschappijen van Messina naar Salerno v.v.:

Rondreizen

bewerken
Tram van Messina

Per bus

bewerken
  • 7 Busstation ATM (Cavallotti), Via I Settembre 27. Het stadsbusnet van Messina wordt verzorgd door de ATM (Azienda Trasporti di Messina). Tevens parkeergarage 
  • 8 Busstation Stazione/Piazza Repubblica, Piazza della Repubblica. Bussen van SAIS en Interbus vanaf Piazza della Repubblica (station) naar de oostkust en Palermo, hier kunt u ook overstappen op tramlijn 28. 
  • AST - Messina—Barcellona Pozzo di Gotto—Tindari—Patti.

Tarieven

bewerken
Enkele reis€1,20Geldig voor één rit
Enkele reis€1,2590 min. geldig
2 rittenkaart€2,50Geldig voor 2 ritten op dag van afstempeling
Dagkaart€2,60Geldig voor 1 dag op alle (stads)lijnen
Maandkaart€30,00

Per tram

bewerken

Sinds 2013, met een vertraging van twee jaar rijd de tram in Messina. Er is tot dusverre een lijn in gebruik en verbindt noord- met zuid Messina.

  • Lengte: 7,7 km
  • Aantal stations: 18
  • Lijn 28 - Annunziata(Museo)—Ringo—Brasile—Pola—Trapani—Dante Alighieri—Canottieri—Municipio—Dogana—Repubblica (Stazione Centrale)—Cairoli—Camiciotti—Triëst—Provveditorato—Villa Dante—Provinciale—Gazzi—Bonini.
  • Dienstregeling Tram Lijn 28

Per taxi

bewerken

Te voet

bewerken

Alle belangrijke bezienswaardigheden zijn redelijk te voet bereikbaar, voor verdere bestemmingen aan de rand van de stad kunt u gebruik maken van het openbaar vervoer.

Bekijken

bewerken
  • 1 Duomo di Messina (Santa Maria di Assunta), Piazza del Duomo (Tram: Municipio). ma-za 09:00-13:00 en 16:30-19:00 uur, zon-en feestdagen 10:00-13:00 en 16:30-19:00 uur. Symbolisch voor de geschiedenis van Messina is de 12e-eeuwse dom, die na de verwoestingen door aardbeving en oorlog tot in de details werd nagebouwd. Alleen de reliëfbanden tegen de façade, met landelijke taferelen, en het door zuildragende leeuwen geflankeerde middenportaal stammen nog uit de laatgotische periode. Het driebeukige interieur met zijn beschilderde balkenplafonds en mozaïekversieringen maakt een ruimtelijke indruk. Hier bevindt zich het op een na grootste orgel van Italië en het op twee na grootste van Europa met circa 16.000 pijpen. :Maar de hoofdattractie van de dom is de 60 m hoge campanile, de klokketoren met het grootste mechanische uurwerk ter wereld. Klokkenmaker uit Straatsburg schiepen in 1933 dit meesterwerk van precisie, waarvan de figuren zich klokslag 12 uur in vijf boven elkaarliggende rijen in beweging zetten. Eronder geeft een door heldense goden getrokken tweespan de dagen van de week aan. Daarboven trekken de verschillende levensfasen langs de Dood en beelden groepen figuren voor ieder seizoen een tafereel uit het Nieuwe Testament uit. U ziet de overhandiging van de brief van Maria aan de gezanten uit Messina en twee heldinnen uit de Siciliaanse Vespers, die onder hanengekraai en leeuwengebrul de klokken slaan. Naast de klok zijn nog de maanfasen en de tekens van de dierenriem te xien. €3,50-2. 
  • 2 Chiesa SS Annunziata dei Catalani, Via Giuseppe Garibaldi 111, 98122 Messina (Duomo), ☏ +39 090 6684111. alleen de 1e zondag van de maand vanaf 10:00 uur (H.Mis). Een juweel op slechts een paar passen van de dom is de kerk SS. Annunziata dei Catalani, aan de brede, parallel aan de haven lopende Via G. Garibaldi. Ze werd omstreeks 1100 gebouwd en kreeg haar huidige aanzien halverwege de 13e eeuw. De apsis is een schoolvoorbeeld van de versmelting van de Normandische en Arabische architectuur. Romaanse elementen, zoals de op sierlijke zuilen rustende blinde bogen, worden afgewisseld met Arabische invloeden zoals de stroken van zwart-wit inlegwerk. 

Kastelen en paleizen

bewerken
  • 9 Palazzo Piacentini (Tribunale di Messina), Via Tommasso Cannizaro, Messina (Via Cesare Battsti). Gerechtsgebouw 
  • 10 Palazzo Monte di Pietà, Via XXIV Maggio, 98122 Messina (Duomo, Piazza Antonello). 
  • 11 Forte del Santissimo Salvatore (Porto). 
  • 12 Statua di Santa Maria della Lettera (Porto). 
  • 13 Museo Regionale, Viale della Libertá 465 (Tram 28 Annunziata, bus 74, 77, 78 en 79), ☏ +39 090 361292. di-za 09:00-19:00 uur, zon- en feestdagen 09:00-13:00 uur, Maandags gesloten. In het museum zijn overwegend werken uit de 12e-18e eeuw te zien. Bijzondere aandacht verdienen het vleugelaltaar van de heilige Gregorius (1473) van Antonello da Messina en twee werken van Caravaggio, die de schilder in 1608, twee jaar voor zijn dood, maakte tijdens een eenjarig verblijf in Messina. Het gaat om de Aanbidding der herders en de Opwekking van Lazarus. Zijn dramatische licht-donkercontrasten en de realistische weergave van de figuren hebben nadien grote invloed uitgeoefend op de lokale schildersschool. Iedere 1e Zondag van de Maand Gratis, €8,00/4,00. 

Overige bezienswaardigheden

bewerken
  • 14 Fontana di Orione, Piazza Duomo (Duomo). De fontein op de Piazza del Duomo werd in 1547 gemaakt door Giovanni Angelo Montorsoli, een leerling van Michelangelo. Aan de voeten van de legendarische stichter van de stad: Orion, liggen vier gespierde personificaties van rivieren: de Nijl, de Ebro, de Tiber en de Siciliaanse bergbeek Camaro. 
  • 15 Fontana del Nettuno, Via G. Garibaldi, Messina (Tram Lijn 28, Alghero). 
  • 16 Teatro Vittorio Emanuele II, Via Pozzo Leone 5, 98122 Messina (Tram Lijn 28, Municipio), ☏ +39 090 8966215. di-za 09:00-13:00 en 16:00-19:40 uur. 

Messina

bewerken
  • 1 Villa Dante, Via Catania (Tram Lijn 28, Villa Dante). hier vindt men een zwembad, tennisbanen, schaatsbaan, bowling en een open-air arena. 
  • Circonvallazione a monte. deze bergweg voert boven het centrum en biedt een geweldig uitzicht over de stad en de Straat van Messina. 
  • 2 Riserva Naturale orientata Laguna di Capo Pelaro. 
Capo Peloro

Strandvertier

bewerken

Bij het brede algemeen toegankelijke strand, dat zich tot de vuurtoren op oostpunt van Sicilië uitstrekt, kunt u heerlijk zwemmen, zolang u maar niet te ver in zee gaat. Homerus waarschuwde namelijk al terecht voor het monster Scylla, de rotsen van de Calabrische kust, en voor Charybdis, de draaikolk aan de Siciliaanse zijde. Waar de Tyrreense- en de Ionische Zee zich elkaar ontmoeten, vormen zich gevaarlijke getijdenstromen met snelheden tot 12 km/uur.

Iets verder

bewerken
  • 3 Reggio Calabria (30 min. per draagvleugelboot vanuit Stazione Marittima). in het Museo Archeologico Regionale (Piazza de Nava 26, dag. 09:00-20:00 uur, 15 juni-15 Sep. za. en zo. tot 23:00 uur) ziet u het bronzen beeld van de krijger Riace (5e eeuw v. Chr.) 
  • 4 Milazzo (per auto: A 20, Messina-Palermo afslag: Milazzo-Isole Eolie, per trein: Messina-Palermo, uitstap: Stazione Milazzo, per bus: Guintabus Messina-Milazzo). 2e havenstad in de provincie Messina, u kunt van hieruit per boot of draagvleugelboot naar de Eolische Eilanden. 
  • 5 Barcellona Pozzo di Gotto (per auto: A 20, Messina-Palermo afslag: Barcellona Pozzo di Gotto, per trein: Messina-Palermo, uitstap: Stazione Barcellona-Castroreale, per bus: AST bus - Messina-Barcellona Pozzo di Gotto). Barcellona Pozzo di Gotto is vooral bekend om zijn kathedraal de Baselica Minore di San Sebastiano. 
  • 6 Gole dell' Alcantara (per auto: A 18 Messina-Catania, afslag: Giardini Naxos, SS 185 Giardini Naxos-San Biagio, afslag: Gole dell'Alcantara). 7000 jaar oude basalt kloof in het Regionaal park De Etna, hier stroomt de rivier de Alcantara. 
  • 7 Tindari (Archeologisch Park) (per auto: A 20, Messina-Palermo, afslag Tindari, per trein: Messina-Palermo, uitstap: Stazione Oliveri-Tindari, per bus: AST bus Messina-Tindari). achter de Piazza Belvedere liggen de ruïnes van een van de laatste Griekse kolonies op Sicilië. Samen met Taormina, Messina en Milazzo beveiligde het in 396 v.Chr. door de tirannen van Syracuse gestichte Tyndaris: de kust van Oost-Sicilië. Machtige muren omgaven de volgens schaakbordpatroon aangelegde stad. De Romeinen breiden de stad uit, maar ze viel in de 1e eeuw ten prooi van een aardverschuiving en werd uiteindelijk in de 9e eeuw door de Arabieren definitief verwoest. Een uit drie verdiepingen bestaande, met een ton-gewelf overdekte baselica , die ook als vergaderzaal diende, markeert de toegang tot de agora, het centrale plein, waarvan het aanzien tegenwoordig wordt bepaald door het Heiligdom van de Zwarte Madonna. Verder legden de archeologen tot nu toe een insula, een gebouw met winkels en magazijnen bloot, alsmede atriumhuizen en thermen met mozaïekversieringen. Dé attractie is het kleine Grieks-Romeinse theater, dat de Eolische Eilanden als natuurlijk decor heeft. 
  • 8 Capo d'Orlando (per auto: A 20, Messina-Palermo afslag Capo d'Orlando, per bus: TAI bus Messina-Capo d'Orlando, per trein: Trenitalia Messina- Palermo, uitstap: Stazione Capo d'Orlando-Naso). Een bij Italianen geliefde vakantiebestemming is ongetwijfeld Capo d'Orlando. Mooie zandstranden worden hier afgewisselsd met steile rotskust. Dit deel van de kust was al in trek bij de Romeinen, zoals de vele met mozaïeken versierde thermen en villa's uit die tijd laten zien (Terme di Bagnoli en Terme Vigliatore). 
  • 10 Isole Eolie (Eolische Eilanden) (per bus van de maatschappij Giuntabus en SAIS rijden vanaf de luchthaven van Catania via Messina naar Milazzo (Terminal Porto) v.v., vanwaar u kunt inschepen naar de Eolische eilanden, per auto: A 20 Messina-Palermo, afslag: Milazzo/Isole Eolie, per trein: Messina-Palermo, uitstap: Stazione Milazzo per AST bus Lijn 5 naar Terminal Porto). De Eolische eilanden ook wel Liparische eilanden genoemd liggen ten noorden van Messina in de gelijknamige provincie. De Eolische eilanden zijn in 2000 opgenomen in de Werelderfgoedlijst van de Unesco om haar natuur. De eilanden bestaan uit: Vulcano, Lipari, Salina, Filicudi, Alicudi, Panarea en Stromboli, deze laatste is de meest actieve vulkaan van Europa.. Ze zijn te bereiken alleen per boot of draagvleugelboot vanuit o.a. Palermo, Napels, Messina en Milazzo. Op enkele eilanden na kan men de auto niet meenemen, zie hiervoor naar het hoofdartikel: Eolische Eilanden. 

Voor alles van designmode tot goedkope textiel kunt u terecht in het winkelgebied van Messina, dat zich uitstrekt over de Viale San Martino van de Piazza Cairoli tot de Viale Europa. Hier en in de zijstraatjes vindt u chique boetieks, schoenenwinkels van alle bekende merken, verfijnde delicatessenzaken en wijnverkopers, maar ook warenhuizen, goedkope winkeltjes met allerhande waar en kleine cafés voor een hapje tussendoor.

Pidoni

Gemiddeld

bewerken

Uitgaan

bewerken

Festiviteiten

bewerken
Vara di Messina
  • Sfilata dei Giganti - 'Optocht van de Reuzen' 10-14 Augustus, 4 dagen lang door Arabische traditie beïnvloede processies waarbij 6 m hoge figuren van de Via Catania naar de Piazza Unione Europea gedragen worden.
  • Vara di Messina. 15 Augustus (Ferragosto), een kleurrijk spektakel ter ere van Maria, de beschermheilige van Messina. 

Overnachten

bewerken

Gemiddeld

bewerken

Agriturismo

bewerken
  • 7 L'Eremo, Larderia Inferiore (Messina Tremestieri-SP 39a Larderia), ☏ +39 090 730085, . in een voormalig klooster 7 km ten zuiden van Messina. Met restaurant (vanaf €25,00) en mogelijkheid tot paardrijden. 2 pk €60,00. 

Iets daarbuiten

bewerken

Ganzirri

bewerken
  • 8 Villa Morgana, Via C. Pompea 1965, 98165 Ganzirri (ME) (SS 113 Messina-Palermo, afslag Ganzirri), ☏ +39 090 325575, . drie sterrenhotel met 15 fleurige kamers aan de lagunes 10 km ten noorden van Messina. Met restaurant, zwembad, tuin, fitnessruimte en wellnessaanbod. 2 pk €80,00-110,00. 

Veiligheid

bewerken

Gezondheid

bewerken

Contact

bewerken

Toeristische informatie voor Messina en omgeving.

Dagelijks leven

bewerken
Tindari
Dit is een gids-artikel. Het bevat een grote hoeveelheid aan goede, kwalitatieve informatie over relevante attracties, uitgaansgelegenheden en hotels. Duik erin en maak het een ster-artikel!
Regio's van Italië

Abruzzen · Apulië · Basilicata · Calabrië · Campanië · Emilia-Romagna · Friuli-Venezia Giulia · Lazio · Ligurië · Lombardije · Marche · Molise · Piëmont · Sardinië · Sicilië · Toscane · Trentino-Zuid-Tirol · Umbrië · Valle d'Aosta · Veneto


 
Provincies van Italië

Agrigento | Alessandria | Ancona | Aosta | Arezzo | Ascoli Piceno | Asti | Avellino | Bari | Belluno | Benevento | Bergamo | Biela | Bologna | Brescia | Barletta-Andria-Trani | Bozen-Zuid-Tirol | Brindisi | Cagliari | Caltanisetta | Campobasso | Caserta | Catania | Catanzaro | Chieti | Como | Cosenza | Cremona | Crotone | Carbonia-Iglesias | Cuneo | Enna | Fermo | Ferrara | Florence | Foggia | Forlì-Cesena | Frosinone | Genua | Gorizia | Grosseto | Imperia | Isernia  | L'Aquila | La Spezia | Latina | Lecce | Lecco | Livorno | Lodi | Lucca | Macerata | Mantua | Massa-Carrara | Matera | Messina | Milaan | Modena | Monza e Brianza | Medio Campidano | Napels | Novara | Nuoro | Ogliastra | Oristano | Olbia-Tempio | Padua | Palermo | Parma | Pavia | Perugia | Pesaro e Urbino | Pescara | Piacenza | Pisa | Pistoia | Pordenone | Potenza | Prato | Ragusa | Ravenna | Reggio Calabria | Reggio Emilia | Rieti | Rimini | Rome | Rovigo | Salerno | Sassari | Savona | Siena | Sondrio | Syracuse | Tarente | Teramo | Terni | Trapani | Trente | Trevisio | Triëst | Turijn | Udine | Venetië | Varese | Verbano Cusio Ossola | Vercelli | Verona | Vibo Valentia | Vicenza | Viterbo

Overgenomen van "https://nl.wikivoyage.org/w/index.php?title=Messina&oldid=152497"