's-Hertogenbosch: verschil tussen versies

De Binnendieze bestaat uit een netwerk van drie riviertjes, die binnen de stad soms grotendeels overkluist zijn en daardoor ondergronds lopen. Er zijn verschillende mogelijkheden voor rondvaarten. Het is begonnen als stadsgracht rond de oudste vesting van 1185 die omringd werd door de Aa in het noorden, de Dieze in het zuiden en de Dommel in het westen. Aan de oostkant werd de Dieze door een gegraven gracht verbonden met de Aa. Al snel had de stad, nauwelijks groter dan de Markt met één rij huizen erom, behoefte aan een veilige haven. De stadsmuur werd over de Aa opnieuw opgebouwd en de aanlegplaats kwam binnen de stadsmuur, tussen twee waterpoorten. Om die nieuwe muur te beschermen werd een vertakking van de Aa gegraven en buitenom geleid als nieuwe stadsgracht. Het eerste stukje van het netwerk was daarmee een feit. Het aantal inwoners van de stad groeide snel en er was weinig plaats binnen de muren. Net buiten de stadsgracht werden huizen gebouwd tussen Dieze en Dommel. Door deze stroompjes te verbinden ontstond een relatief veilig eilandje. Overal rond de ommuurde stad ontstonden dit soort eilandjes die toch enige bescherming boden. Zoals alle grachten rond steden en kastelen, was het water multifunctioneel. Bescherming tegen onverwacht bezoek, je kon er je moestuin mee begieten, je kleren erin wassen, bevaren met een bootje en zo goederen vervoeren, en alles wat je kwijt wilde kiepte je erin en het werd weggespoeld, zelfs brandjes kon je ermee blussen. Voor drinkwater sloeg men putten, en van zwemmen of baden had men nog niet gehoord. Er ontstond een onhoudbare situatie, de huizen net over de stadsgracht konden misbruikt worden bij een aanval. Bovendien voelde men zich buiten de muren niet zo veilig en ging steeds steviger bouwen. Hier en daar stonden zelfs stenen woontorens. De eerste stadsuitbreiding bracht de eilandjes binnen de muren. Als verdediging verloren de grachten hun functie, maar de andere taken bleven behouden. De riviertjes werden weer de stadsgracht nu in een veel ruimere driehoek rond de markt. Vanaf het begin van de stad lagen de grachten dus achter de huizen, voor de huizen lag de Markt en later straten die de inwoners met de Markt verbonden. Achter werd er geladen en gelost en voor bracht men het product aan de man. Wat begonnen was als een verdedigings- en handelsstad kreeg steeds meer ambachten binnen haar muren waaronder lakenwevers. Het water dat de stad verliet was erg vervuild. Daarom vestigen de lakenwassers zich bij de sluis waar het schone water binnenkwam, het heet daarom Voldersgat. Daarna kwamen de wolververs in de Verwerstraat. Weversplaats, Spinhuiswal en Wolven(t)hoek verklaren zichzelf. Slachters en leerlooiers kwamen bijna vanzelfsprekend dicht bij de 'uitlaat' te zitten. Langzaam vielen de functies van het water weg. Verdediging als eerste, gieten van de tuin, kleren was je ook niet in sterk vervuild water, bevaren viel weg met de komst van de vrachtauto, en zelfs voor blussen gebruikte men kraanwater. Alleen de functie van riool bleef over. Maar zelfs dat was in de jaren zestig van de twintigste eeuw ook niet meer wenselijk uit hygiëne oogpunt. Veel stukken werden vervangen door een gesloten rioolbuis en zo gedempt. Tot er vanuit de bevolking protesten kwamen, stadsgezichten met een stukje Binnendieze moesten behouden blijven. Er kwam steeds meer steun voor de activisten en hoewel er veel verloren is gegaan werden de riolen naar de voorkant van de huizen gelegd en daar aangesloten op een nieuwe hoofdriolering in de straat, zo werd de Binnendieze gesaneerd. Maar hiermee was men er nog niet, hele stukken stonden op instorten door gebrek aan onderhoud. Uiteindelijk heeft men besloten het resterende deel van het waterstelsel volledig te restaureren. In dichtbevolkte delen van de stad, zoals Uilenburg en Markt, zie je veel overkluizingen (gebouwen over de gracht heen gebouwd) op andere delen is de Binnendieze geheel open met af en toe een bruggetje. Bij het bouwen, rond 1450, van de stadsuitbreiding 'Vughterdriehoek' werd, zoals gebruikelijk, de oude stadsgracht gesloten en een nieuwe buitenom gelegd. Op dit punt heeft men nu de stadsmuur weer opengebroken zodat je vanuit de oude stadsgrachten in de huidige kunt komen. Het is een unieke ervaring om uit de stad te varen en 'buiten' te komen. Via de huidige stadsgracht kom je via de sluis bij de groteGrote hekelHekel weer in het Voldersgat terecht.