Verenigd Koninkrijk: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Kleine sjabloon-refresh, zie Wikivoyage:Snelversie sjabloon voor landen. Tot de recente wijzigingen was deze regel wel gevolgd. |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 30:
Eenvoudig samengevat bestaat het hedendaagse ‘Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland’ sedert 1927. Van 1801 tot 1921 waren de Britse Eilanden als geheel verenigd, dus mét het complete eiland Ierland erbij. Wales en Engeland waren reeds in de middeleeuwen bijeengevoegd, en anno 1707 kwam Schotland er om economische redenen vrijwillig bij. Dit was de ''Act of Union'' ten tijde van koningin Anna van Engeland (''Queen Anne''), die daardoor dus ‘Anna van Groot-Brittannië’ werd. Sedertdien is het eiland Groot-Brittannië bijgevolg één land geweest. De moderne situatie, waarbij Noord-Ierland deel van het koninkrijk uitmaakt, ontstond toen het zuiden van Ierland zich in 1921 afscheurde en de ‘Ierse Vrijstaat’ stichtte. En dat was dan weer het gevolg van een gedeeltelijke kolonisatie van Noord-Ierland door Engelstalige protestanten uit Engeland, die in 1690 onder koning William III (de Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje) een beslissende overwinning op de Iers sprekende katholieken hadden behaald in de slag bij de Boyne. Dat verklaart dus de verdeeldheid van het Ierse eiland, die tot op heden voortduurt. Algemeen kan men daarbij opmerken dat Engeland, als grootste onderdeel van het koninkrijk, zowel in economisch als cultureel opzicht altijd dominant is geweest ten opzichte van de kleinere deelstaten. Als gevolg daarvan zijn de Keltische talen van de Britse Eilanden (Welsh, Iers, Cornisch, Schots-Gaelisch en ook Manx) in de loop der eeuwen steeds sterker in de verdrukking geraakt. En anderzijds verklaart dit ook de opkomst van nationalistische en separatistische tendenzen in de kleinere delen van het koninkrijk.
De Britse Eilanden zijn ten minste sinds het Neolithicum bewoond. Over de mensen die [[Stonehenge]] en andere megalithische bouwwerken oprichtten, is nagenoeg niets bekend. We weten niet waar ze vandaan kwamen of welke taal ze spraken. Zij werden waarschijnlijk door een Keltische invasie verdrongen; toen de Romeinen Engeland veroverden, werd het in elk geval door Kelten bewoond. U vindt in Engeland dan ook archeologische sites uit de Romeinse periode, bijvoorbeeld ''Viroconium'' ([[Wroxeter]]) in Shropshire. En wereldberoemd is de [[Muur van Hadrianus]], die het veroverde Engeland scheidde van Schotland (dat door Picten werd bewoond). In de middeleeuwen werden de Kelten in Engeland op hun beurt door de Angelen, Saksen en Juten uit Engeland verdreven (vandaar ‘Angelsaksisch’). Toen die op hun beurt door de Vikingen werden aangevallen, werd Engeland verdeeld in een Angelsaksisch en een ‘Deens’ gedeelte (de ''Danelag''). In 1066, met de slag bij Hastings, vielen de Normandiërs (die zelf van de Vikingen afstamden maar inmiddels Frans spraken) vanuit Frankrijk binnen. Drie eeuwen lang was daarop Frans de taal van de Engelse overheid. Aan Schotland ging deze evolutie echter voorbij: daar was toen Gaelisch de voertaal, en pas vanaf de Nieuwe Tijd won het Engels in Schotland terrein. Toen volgden de Rozenoorlogen tussen het Huis York en het Huis Lancaster, met York als uiteindelijke overwinnaar. Tijdens de Honderdjarige Oorlog in de late middeleeuwen veroverde Engeland grote delen van Frankrijk. Onder de Tudor-vorsten Hendrik VIII en Elizabeth I begon het Britse Rijk te groeien. Na het uitsterven van de Tudors nam het Schotse Huis Stuart de Engelse troon in. Jacobus II was katholiek en autocratisch en werd afgezet in de ''Glorious Revolution'' van 1689. Anna, die Engeland en Schotland verenigde, was de laatste Stuart-monarch en stierf in 1714. Toen nam het huis Hannover de troon in en volgde de georgiaanse periode: Noord-Amerika werd veroverd en gedurende de 18de eeuw ontwikkelde het Britse Rijk zich onophoudelijk. Onder Victoria, tot slot, was het het grootste rijk ter wereld geworden. Na de Tweede Wereldoorlog kregen de landen die deel van het Britse Rijk hadden uitgemaakt echter een na een autonomie. Het hedendaagse Gemenebest van Naties (the ''Commonwealth of Nations'') is een restant hiervan; het is een cultureel verbond van staten die vroeger Brits waren. Sommige van deze landen zijn ''de facto'' compleet onafhankelijk, maar erkennen Elizabeth II nog steeds als officieel staatshoofd.
===Cultuur===
Regel 88:
* [[Belfast]] - belangrijkste stad van Noord-Ierland, geboorteplaats van de Titanic.
* [[Birmingham]] - hoofdstad van de Midlands en het ''Black Country'': victoriaanse architectuur gaat zij aan zij met modernisme. Springplank naar het Engelse kanalennetwerk.
* [[Edinburgh]] - de Schotse hoofdstad heeft een goed bewaard historisch centrum en is daarbij op een moderne manier levendig.
* [[Glasgow]] - grootste stad van Schotland en zeer heuvelachtig gelegen aan de oevers van de Clyde. Glasgow is een bruisende, moderne stad met een levendig uitgaansleven.
* [[Leeds]] - het centrum van Noord-Yorkshire. Veel studenten, veel Indiase restaurants, veel oude gebouwen.
* [[Liverpool]] - weerspiegelt de vergane glorie van het Britse Rijk. Eindeloze dokken en kades, met hier en daar een Beatles-standbeeld ertussen.
* [[Newcastle upon Tyne]] - de metropool van het noordoosten is tegenwoordig een hippe stad met een druk uitgaansleven. In de omgeving liggen nog oude mijnwerkersdorpen en verlaten scheepswerven. De beroemde ''Angel of the North'' staat in Gateshead, aan de overkant van de rivier.
==Andere bestemmingen==
Regel 109 ⟶ 101:
*[[Giant's Causeway]] - wondelijk natuurmonument en meest bezochte attractie van Noord-Ierland.
*[[Hebriden]] - honderden eilanden laten elk op hun eigen manier Schotland in het klein beleven.
[[File:Wall in Lake District.JPG|thumb|Stenen muurtje in het [[Lake District]]. ]]
*[[Lake District]] - van oudsher het Engelse vakantiegebied: tientallen meren rond romantische dorpen.
*[[Lindisfarne]] - of ''Holy Island'', een getijdeneiland met middeleeuws klooster voor de kust van Northumbria
*[[Peak District]] - natuurpark langs de Pennines, de ‘ruggengraat van Engeland’, vol heuvels, stuwmeren en pittoreske dorpjes.
*[[Shropshire]] - het hart van landelijk Engeland, vol schilderachtige dorpjes en oude kastelen
*[[Snowdonia National Park]] - Welshe alpen langs de grillige Ierse Zeekust.
*[[West-Midlands]] - heel veelzijdig cultuurlandschap, doorsnede door kanalen welke bevaren kunnen worden met de karakteristieke narrowboats.
Regel 304 ⟶ 295:
==Taal==
Bijna alle Britten spreken Engels. Er zijn nauwelijks nog eentalige sprekers van Keltische talen over; deze zijn vrijwel allemaal tweetalig. De Engelse taal in het Verenigd Koninkrijk vertoont grote regionale verschillen.
===Engels===
Engels zoals Nederlanders en Vlamingen dat op school leren, is zogenaamd ‘RP’, wat voor ‘Received Pronunciation’ staat; het wordt ook nog weleens BBC-Engels of ''the Queen’s English'' genoemd. U moet zich er echter van bewust zijn dat dit soort Engels voor de overgrote meerderheid van de Britten erg chic klinkt. Het heeft enigszins stijve, traditionele connotaties en wordt hoofdzakelijk met de hogere klassen uit Zuidoost-Engeland geassocieerd. Spreekt u onberispelijk RP, dan zullen de meesten u wellicht voor ‘zuidelijk en rijk’ houden. Er is een wereld van verschil tussen het Engels dat bijvoorbeeld in populaire misdaadseries als ''Inspector Morse'' te horen is en hoe een normale stadsbewoner in pakweg een pub in Leeds zal praten. Britten herkennen elkaars afkomst heel gemakkelijk zodra ze hun mond opendoen: iemands tongval verraadt enorm veel over waar men vandaan komt en hoe goed men is opgeleid. Het vergt voor een buitenlander veel oefening om al deze regionale accenten te leren onderscheiden; eigenlijk moet u daarvoor zelf eerst enkele jaren in het Verenigd Koninkrijk wonen. Enkele voorbeelden van tongvallen:
* ''Cockney'' is het bekendste dialect dankzij talrijke soapseries die zich in Londen afspelen. Erg stereotiepe uitdrukkingen als ''gor blimey, guvnor!'' (als uitdrukking van verbazing) zijn echter op hun retour. Londen is erg internationaal geworden en de echte Cockneys zijn zeldzaam.
* ''Brummie'' is de tongval van Birmingham en omliggende steden als Wolverhampton. Het wordt niet als bijster mooi beschouwd. ''ai'' klinkt hier dikwijls als ''oi'', een kenmerk dat ook voor het ''West Country'' opgaat. (‘Where’s me bottle of woin on the toible?’)
* ''Geordie'' is het dialect van het noordoosten en wordt in Newcastle, Sunderland en Durham gesproken. Stereotiepe uitdrukkingen zijn bijvoorbeeld ''haddaway and shite!'' (‘maak dat de ganzen wijs!’, of ‘maak dat je wegkomt!’) en de gewoonte om mensen vriendschappelijk met ‘pet’ aan te spreken.
* In Yorkshire wordt ''Tyke'' gesproken. Het lidwoord ''the'' wordt hier ofwel als ‘t’ uitgesproken, ofwel helemaal weggelaten. Ook typisch is het gebruik van ''thou'' en ''thee'' (informeel ‘gij’ en ‘u’). De familiaire aanspreking ‘duck’ (uitgesproken als ''dok'') is niet onbeschoft bedoeld: ze is integendeel een teken van vriendelijkheid.
* Schots-Engels klinkt anders dan Iers-Engels, en Schots-Engels wordt op zijn beurt onderscheiden in Laagland- en Hooglandschots. Typerend is de rollende Schotse r. ''Glaswegian'' kan voor een buitenstaander erg moeilijk te begrijpen zijn. Vraagt u in Glasgow iemand naar de weg, verzoek dan dat die persoon traag en duidelijk spreekt. Ieren herkent u aan het feit dat ze moeilijkheden hebben om de ‘th’-klank uit te spreken en er gewoonlijk een ‘t’ van maken (‘there are tree trees in the garden’).
Behalve fonologische kenmerken hebben de Noord-Engelse dialecten gemeen dat ze vaker ‘aye’ dan ‘yes’ gebruiken. Begroet iemand u door ‘all-right?’ te vragen, dan kunt u daar dus iets als ‘aye, ta’ op antwoorden. Het tussenwerpsel ‘nay’, voor ‘neen’, is daarentegen minder breed verspreid. In Tyneside en Northumberland zult u zowel ‘aye’ als ‘nay’ horen zeggen. ‘Jij’ en ‘jullie’ kunnen onderscheiden worden met ‘you’ en ‘youse’: de vraag ‘Where are youse gannin?’ is dus altijd tot meerdere personen gericht.
===Keltische talen===
U kunt cursussen in alle Keltische talen verkrijgen. Het leren hiervan is gewoonlijk een hobby, aangezien nagenoeg alle moedertaalsprekers naast hun Keltische taal ook het Engels machtig zijn. Welsh staat het sterkst in zijn schoenen: vooral in Noord-Wales is het de dominante taal. Schots-Gaelisch is naar de westelijke rand van Schotland teruggedrongen en u hoort het hoofdzakelijk op de Hebriden. Cornisch is een gereconstrueerde taal, die eigenlijk uitgestorven was: slechts enkele honderden mensen spreken het vloeiend. Manx wordt op Man als schoolvak beschouwd; er is nu weer een kleine groep kinderen die er bij wijze van experiment in opgevoed worden. Iers heeft in Noord-Ierland geen officiële status; de taal wordt hoofdzakelijk met de Ierse Republiek geassocieerd. Welsh en Schots-Gaelisch hebben hun eigen radio- en televisiezenders. Cornisch en Manx worden in enkele tijdschriften vertegenwoordigd.
==Bekijken==
| |||