Verenigd Koninkrijk: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Leopard (overleg | bijdragen)
k spelling
Leopard (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 30:
Eenvoudig samengevat bestaat het hedendaagse ‘Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland’ sedert 1927. Van 1801 tot 1921 waren de Britse Eilanden als geheel verenigd, dus mét het complete eiland Ierland erbij. Wales en Engeland waren reeds in de middeleeuwen bijeengevoegd, en anno 1707 kwam Schotland er om economische redenen vrijwillig bij. Dit was de ''Act of Union'' ten tijde van koningin Anna van Engeland (''Queen Anne''), die daardoor dus ‘Anna van Groot-Brittannië’ werd. Sedertdien is het eiland Groot-Brittannië bijgevolg één land geweest. De moderne situatie, waarbij Noord-Ierland deel van het koninkrijk uitmaakt, ontstond toen het zuiden van Ierland zich in 1921 afscheurde en de ‘Ierse Vrijstaat’ stichtte. En dat was dan weer het gevolg van een gedeeltelijke kolonisatie van Noord-Ierland door Engelstalige protestanten uit Engeland, die in 1690 onder koning William III (de Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje) een beslissende overwinning op de Iers sprekende katholieken hadden behaald in de slag bij de Boyne. Dat verklaart dus de verdeeldheid van het Ierse eiland, die tot op heden voortduurt. Algemeen kan men daarbij opmerken dat Engeland, als grootste onderdeel van het koninkrijk, zowel in economisch als cultureel opzicht altijd dominant is geweest ten opzichte van de kleinere deelstaten. Als gevolg daarvan zijn de Keltische talen van de Britse Eilanden (Welsh, Iers, Cornisch, Schots-Gaelisch en ook Manx) in de loop der eeuwen steeds sterker in de verdrukking geraakt. En anderzijds verklaart dit ook de opkomst van nationalistische en separatistische tendenzen in de kleinere delen van het koninkrijk.
 
De Britse Eilanden zijn ten minste sinds het Neolithicum bewoond. Over de mensen die [[Stonehenge]] en andere megalithische bouwwerken oprichtten, is nagenoeg niets bekend. We weten niet waar ze vandaan kwamen of welke taal ze spraken. Zij werden waarschijnlijk door een Keltische invasie verdrongen; toen de Romeinen Engeland veroverden, werd het in elk geval door Kelten bewoond. U vindt in Engeland dan ook archeologische sites uit de Romeinse periode, bijvoorbeeld ''Viroconium'' ([[Wroxeter]]) in Shropshire. En wereldberoemd is de [[Muur van Hadrianus]], die het veroverde Engeland scheidde van Schotland (dat door Picten werd bewoond). In de middeleeuwen werden de Kelten in Engeland op hun beurt door de Angelen, Saksen en Juten uit Engeland verdreven (vandaar ‘Angelsaksisch’). Toen die op hun beurt door de Vikingen werden aangevallen, werd Engeland verdeeld in een Angelsaksisch en een ‘Deens’ gedeelte (de ''Danelag''). In 1066, met de slag bij Hastings, vielen de Normandiërs (die zelf van de Vikingen afstamden maar inmiddels Frans spraken) vanuit Frankrijk binnen. Drie eeuwen lang was daarop Frans de taal van de Engelse overheid. Aan Schotland ging deze evolutie echter voorbij: daar was toen Gaelisch de voertaal, en pas vanaf de Nieuwe Tijd won het Engels in Schotland terrein. Toen volgden de Rozenoorlogen tussen het Huis York en het Huis Lancaster, met York als uiteindelijke overwinnaar. Tijdens de Honderdjarige Oorlog in de late middeleeuwen veroverde Engeland grote delen van Frankrijk. Onder de Tudor-vorstenTudorvorsten Hendrik VIII en Elizabeth I begon het Britse Rijk te groeien. Na het uitsterven van de Tudors nam het Schotse Huis Stuart de Engelse troon in. Jacobus II was katholiek en autocratisch en werd afgezet in de ''Glorious Revolution'' van 1689. Anna, die Engeland en Schotland verenigde, was de laatste Stuart-monarchStuartmonarch en stierf in 1714. Toen nam het huis Hannover de troon in en volgde de georgiaanse periode: Noord-Amerika werd veroverd en gedurende de 18de18e eeuw ontwikkelde het Britse Rijk zich onophoudelijk. Onder Victoria, tot slot, was het het grootste rijk ter wereld geworden. Na de Tweede Wereldoorlog kregen de landen die deel van het Britse Rijk hadden uitgemaakt echter een na een autonomie. Het hedendaagse Gemenebest van Naties (the ''Commonwealth of Nations'') is een restant hiervan; het is een cultureel verbond van staten die vroeger Brits waren. Sommige van deze landen zijn ''de facto'' compleet onafhankelijk, maar erkennen Elizabeth II nog steeds als officieel staatshoofd.
 
===Cultuur===
Regel 37:
Voetbal, snooker, paardenrennen en rugby zijn populaire sporten onder de werkende klasse. Cricket en tennis hebben een sterk middenklasse-imago. Elitaire sporten zijn bijvoorbeeld polo en (behalve in Schotland) golf. Kranten van de ''working class'' zijn onder andere ''The Sun'' en ''The Daily Mail''; wie ''The Times'' of ''The Daily Telegraph'' leest, wordt als bemiddeld en conservatief gezien. ''The Guardian'', ''The Independent'' en ''The Scotsman'' zijn progressieve middenklassekranten.
 
Een woonkamer ‘lounge’ noemen is een ''working classworkingclass''-gewoonte; de middenklasse spreekt van ‘sitting room’ of ‘living room’. Wanneer iemand het over ‘tea’ heeft en daarbij het avondmaal bedoelt, is die persoon ofwel ''working class'', ofwel een noorderling (of natuurlijk beide): in Noord-Engeland zal men bijvoorbeeld het middag- en avondmaal allebei ‘dinner’ noemen en ze indien nodig onderscheiden als ‘lunch dinner’ en ‘tea dinner’. In Zuid-Engeland wordt dan weer op deze terminologie neergekeken.
 
====Engeland====
Regel 62:
 
====Nationale feestdagen====
* 1 januari - New Year’s Day (''Nieuwjaarsdag'')
* april - Good Friday (''Goede Vrijdag'')
* april - Easter Monday (''Paasmaandag'')
* eerste maandag van mei - Early–Early May Bank Holiday (''Dag van de Arbeid'')
* laatste maandag van mei - Spring Bank Holiday
* 25 december - Christmas Day (''Kerstdag'')
* 26 december - Boxing Day (''Tweede Kerstdag''; verschuift naar de eerstvolgende maandag indien hij in het weekend valt)
 
====Engelse en Welshe feestdagen====
* laatste maandag van augustus - Summer Bank Holiday
 
====Schotse feestdagen====
* 2 januari - ''Tweede Nieuwjaarsdag''
* eerste maandag van augustus - Summer Bank Holiday
* 30 november - Saint Andrew’s Day (nationale Schotse feestdag; verschuift naar de eerstvolgende maandag indien hij in het weekend valt)
 
====Noord-Ierse feestdagen====
* 17 maart - Saint Patrick’s Day (nationale Ierse en Noord-Ierse feestdag; verschuift naar de eerstvolgende maandag indien hij in het weekend valt)
* 12 juli - Battle of the Boyne (herdenking van de Slag bij de Boyne in 1690; verschuift naar de eerstvolgende maandag indien hij in het weekend valt)
 
===Elektriciteit===
Regel 126:
<!-- Alsjeblieft, nooit meer dan 9 steden per land -->
 
* [[Londen]] - metropool met zeer vele uiteenlopende gezichten: hypermoderne en belangrijke historische bouwwerken, extreme luxe en zichtbaar minder fortuinlijke volksdistricten, veel verkeer en veel parken.
* [[Aberdeen]] - de ‘granietstad’ in het verre noordoosten van Schotland is imposant en uitgestrekt. Aberdeen wordt gedomineerd door oude bouwwerken uit grijze steenblokken.
* [[Belfast]] - belangrijkste stad van Noord-Ierland, geboorteplaats van de Titanic.
* [[Birmingham]] - hoofdstad van de Midlands en het ''Black Country'': victoriaanse architectuur gaat zij aan zij met modernisme. Springplank naar het Engelse kanalennetwerk.
* [[Edinburgh]] - de Schotse hoofdstad heeft een goed bewaard historisch centrum en is daarbij op een moderne manier levendig.
* [[Glasgow]] - grootste stad van Schotland en zeer heuvelachtig gelegen aan de oevers van de Clyde. Glasgow is een bruisende, moderne stad met een levendig uitgaansleven.
* [[Leeds]] - het centrum van Noord-Yorkshire. Veel studenten, veel Indiase restaurants, veel oude gebouwen.
* [[Liverpool]] - weerspiegelt de vergane glorie van het Britse Rijk. Eindeloze dokken en kades, met hier en daar een Beatles-standbeeld ertussen.
* [[Newcastle upon Tyne]] - de metropool van het noordoosten is tegenwoordig een hippe stad met een druk uitgaansleven. In de omgeving liggen nog oude mijnwerkersdorpen en verlaten scheepswerven. De beroemde ''Angel of the North'' staat in Gateshead, aan de overkant van de rivier.
 
==Andere bestemmingen==
Regel 140:
 
[[File:North Yorkshire Moors - geograph.org.uk - 191970.jpg|thumb|right|Engeland, [[Yorkshire Moors]].]]
*[[Cornwall]] - het natuurrijke uiterste zuidwesten, dat een bijna mediterraan klimaat kent.
*[[Giant's Causeway]] - wondelijk natuurmonument en meest bezochte attractie van Noord-Ierland.
*[[Hebriden]] - honderden eilanden laten elk op hun eigen manier Schotland in het klein beleven.
[[File:Wall in Lake District.JPG|thumb|Stenen muurtje in het [[Lake District]]. ]]
*[[Lake District]] - van oudsher het Engelse vakantiegebied: tientallen meren rond romantische dorpen.
*[[Lindisfarne]] - of ''Holy Island'', een getijdeneiland met middeleeuws klooster voor de kust van Northumbria.
*[[Peak District]] - natuurpark langs de Pennines, de ‘ruggengraat van Engeland’, vol heuvels, stuwmeren en pittoreske dorpjes.
*[[Shropshire]] - het hart van landelijk Engeland, vol schilderachtige dorpjes en oude kastelen.
*[[Snowdonia National Park]] - WelsheWelse alpen langs de grillige Ierse Zeekust.
*[[West-Midlands]] - heel veelzijdig cultuurlandschap, doorsneden door kanalen welke bevaren kunnen worden met de karakteristieke narrowboats.
 
==Arriveren==
Regel 179:
* Londen is makkelijk en snel te bereiken met de Eurostar vanaf onder meer [[Brussel]], [[Parijs]] en, via Brussel, [[Amsterdam]]. Dankzij een nieuw stuk hogesnelheidslijn dat onder de stad doorloopt, arriveert de trein tegenwoordig op '''St Pancras International'''[http://stpancras.com/]. Dit zeer moderne station biedt zelf de nodige aansluitingen op binnenlandse treinen en bovendien ligt het pal naast '''London King's Cross railway station''' waarvandaan ook weer overal heen gereisd kan worden.
: Andere stations zijn vrij eenvoudig te bereiken via de metro (London Underground). De halte ''King's Cross st Pancras'' is overigens zeer goed toegankelijk voor minder validen.
: Eurostar-ticketsEurostartickets kunnen vanuit Nederland gereserveerd worden via [http://www.nshispeed.nl/ nshispeed.nl/].
* Een aantal ferrie-havensveerhavens zijn voorzien van een treinstation waarvandaan treinen aansluiten op de veerboten. Zo kan 2 maal per dag vanuit Amsterdam en Rotterdam per trein gereisd worden naar Hoek van Holland, waarvandaan dan per boot overgestoken wordt naar Harwich. In de haven van Harwich staat vervolgens een directe trein klaar naar Londen Liverpool Street station [http://www.networkrail.co.uk/aspx/897.aspx]. Zie verder [http://www.stenaline.nl/ferry/londen/].
 
Zie voor aansluitende binnenlandse verbindingen de internationale Deutsche Bahn [http://www.deutschebahn.com/en/start.html reisplanner].
Regel 189:
 
===Per bus===
[http://www.eurolines.be Eurolines] organiseert regelmatige verbindingen van verschillende Europese steden, zoals Brussel, Amsterdam, Parijs naar Londen. Deze arriveren allen op het busstation nabij Victoria Station. Hier kan worden overgestapt op nationale lange-afstandsbusdienstenlangeafstandsbusdiensten van [http://www.nationalexpress.com National Express].
 
===Per boot===
Regel 307:
 
===Per bus===
Nationale lange-afstandsverbindingenlangeafstandsverbindingen worden uitgevoerd door verschillende maatschappijen waaronder [http://www.nationalexpress.com National Express], [http://www.citylink.co.uk Scottish Citylink] en op Ierland [http://www.buseireann.ie/ Bus Éireann].
 
===Per boot===
Regel 315:
 
====[[Kanaaleilanden]]====
* '''[http://www.condorferries.co.uk Condor Ferries]:''' [[St. Malo]]/[[Poole]]/[[Weymouth]] - [[St. Helier]] ([[Jersey]])/[[St. Peter Port]] ([[Guernsey]])
* '''[http://www.traveltrident.com Travel Trident]:''' [[St. Peter Port]] ([[Guernsey]]) - [[Herm]]
* '''[http://www.sarkshippingcompany.com Isle of Sark Shipping]:''' [[St. Peter Port]] ([[Guernsey]]) - [[Sark]]
 
====[[Wight]]====
* '''[http://www.redfunnel.co.uk Red Funnel]:''' [[Southampton]] - Cows
* '''[http://www.wightlink.co.uk WightLink]:''' [[Portsmouth]]/[[Lymington]] - [[Ryde]]/[[Fishbourne]]/[[Yarmouth]] ([[Wight]])
* '''[http://www.hovertravel.co.uk Hovertravel]:''' [[Southsea]] - [[Ryde]] ([[Wight]])
 
====[[Man]]====
* '''[http://www.steam-packet.com Isle of Man Steam Packet Company]:''' [[Heysham]]/[[Liverpool]] - [[Douglas]] ([[Man]])
 
====[[Hebriden]]====
* '''[http://www.calmac.co.uk Caledonian MacBrayne]:''' lokale verbindingen tussen de eilanden en van/naar het Schotse vasteland.
 
====[[Orkneyeilanden|Orkney-eilanden]]====
* '''[http://www.northlinkferries.co.uk NorthLink Ferries]:''' [[Aberdeen]]/[[Scrabster]] - [[Kirkwall]]/[[Stromness]] ([[Orkneyeilanden|Orkney-eilanden]]) en richting [[Lerwick]] ([[Shetlandeilanden]])
* '''[http://www.pentlandferries.co.uk Pentland Ferries]:''' [[Gills Bay]] - [[St. Margarets Hope]] ([[Orkneyeilanden|Orkney-eilanden]])
* '''[http://www.jogferry.co.uk John O'Groats Ferries]:''' [[John O'Groats]] - [[Burwick]] ([[Orkneyeilanden|Orkney-eilanden]]) (enkel tijdens het zomerseizoen)
* '''[http://www.orkneyferries.co.uk Orkney Ferries]:''' lokale verbindingen tussen de eilanden
 
====[[Shetlandeilanden]]====
* '''[http://www.northlinkferries.co.uk NorthLink Ferries]:''' [[Aberdeen]] - [[Lerwick]] ([[Shetlandeilanden]]) en richting [[Kirkwall]] ([[Orkneyeilanden|Orkney-eilanden]])
* '''[http://www.bkmarine.org BK Marine]:''' ferry's richting [[Foula]]
* '''[http://www.shetland.gov.uk/ferries Shetland Islands Ferries]:''' lokale verbindingen tussen de eilanden
Regel 352:
* Schots-Engels klinkt anders dan Iers-Engels, en Schots-Engels wordt op zijn beurt onderscheiden in Laagland- en Hooglandschots. Typerend is de rollende Schotse r. ''Glaswegian'' kan voor een buitenstaander erg moeilijk te begrijpen zijn. Vraagt u in Glasgow iemand naar de weg, verzoek dan dat die persoon traag en duidelijk spreekt. Ieren herkent u aan het feit dat ze moeilijkheden hebben om de ‘th’-klank uit te spreken en er gewoonlijk een ‘t’ van maken (‘there are tree trees in the garden’).
 
Behalve fonologische kenmerken hebben de Noord-Engelse dialecten gemeen dat ze vaker ‘aye’ dan ‘yes’ gebruiken. Begroet iemand u door ‘all-right?’ te vragen, dan kunt u daar dus iets als ‘aye, ta’ op antwoorden. Het tussenwerpsel ‘nay’, voor ‘neen’, is daarentegen minder breed verspreid. In Tyneside en Northumberland zult u zowel ‘aye’ als ‘nay’ horen zeggen. ‘Jij’ en ‘jullie’ kunnen onderscheiden worden met ‘you’ en ‘youse’: de vraag ‘Where are youse gannin?’ is dus altijd tot meerderemeer personendan één persoon gericht.
 
===Keltische talen===
Regel 378:
Kleinere en grotere '''supermarkten''' zijn alom aanwezig in stedelijke gebieden. In de buitengebieden vind de toerist vaak nog een soort originele kruideniers met desalniettemin een relatief ruim aanbod, zij het wat mager op het gebied van verse groenten.
 
Met een Maestro-kaartMaestrokaart kan in de meeste winkels en horeca-gelegenhedenhorecagelegenheden, alsmede op treinstations, wel gepind worden. Hetzelfde geldt voor geldautomaten (ATM's). Helaas is dit niet overal mogelijk en blijkt vanuit kleinere dorpen dan toch nog (meestal enkele kilometers) gereisd te moeten worden voor een internationale geld-/betaalautomaat. ‘Maestro UK’ als betaalsysteem is sedert 2015 afgeschaft en is vervangen door ‘Mastercard Debit’ en ‘Visa Debit’, in wezen bankpasvarianten van de overeenkomstige creditkaarten. Dat betekent dat continentaal-Europese Maestro-kaartenMaestrokaarten wel herkend worden, maar als buitenlands systeem gelden. Geld afhalen met Maestro brengt dus een toeslag met zich mee. Let op of aan de automaat de vermelding ‘free cash withdrawals’ staat. Op veruit de meeste ''cash machines'' staat dat duidelijk vermeld. Staat het er niet op, dan kan er ook standaard een kost worden aangerekend, die nog eens bovenop de toeslag voor het afhalen van geld met Maestro komt. In luchthavens kunt u dergelijke automaten aantreffen; ze kunnen tot wel 7 pond extra aanrekenen.
 
In dorpjes op het platteland functioneert vaak het lokale postkantoor als bank annex winkeltje. U kunt er dus etenswaren kopen, geld afhalen en brieven of kaarten versturen. Postkantoren worden door Royal Mail geëxploiteerd en zijn herkenbaar aan een rood plakkaat met het woord ‘Post’.
Regel 434:
In de pubs kan ook goed kennisgemaakt worden met de specifieke biercultuur die de Britse eilanden met elkaar delen. De meest beroemde vertegenwoordiger hiervan is het wereldwijd bekende Ierse ''Guinness''. Dit troebelbruine ''stout''-bier, voorzien van een heel romige schuimkraag, heeft dan ook duidelijk een hele karakteristieke stevige smaak. Ook een ander stout uit Ierland, ''Murphy's'', kan vaak besteld worden. Daarnaast worden ook Britse ''ales'' graag gedronken, waaronder ''Old Speckled Hen'' dat uit Oxfordshire komt. Een iconisch bier uit het noorden is ''Newcastle Brown Ale'', dat heden ten dage door Heineken gebrouwen wordt. Vraag ook naar ambachtelijke, plaatselijk gebrouwen bieren.
 
Donkere bieren worden ''porters'' genoemd; ''stout'' is een donkerbruin tot zwart soort ''porter''. Een ''stout'' heeft een zwaarder alcoholgehalte (doorgaans 6% of meer). Bruine bieren die nog te licht zijn om als ''porter'' te gelden, worden ''bitters'' genoemd. Een ''bitter'' is steviger dan een pils maar minder alcoholisch dan een ''porter''. In Schotland bestaan daarnaast de traditionele aanduidingen ''80 shillings'' en ''90 shillings''. Dit verwijst naar de 18de18e-eeuwse belasting die op deze bieren geheven werd, afhankelijk van hun alcoholpercentage. Het zijn geen exacte definities: een ''90 shillings'' is echter zwaarder dan een ''80 shillings''.
 
In de regel worden al deze dranken geserveerd in ‘pints’ (glazen van meer dan een halve liter); wie aan het formaat van een Nederlands pilsje (bekend als ''lager'') genoeg heeft, kan ‘half a pint’ bestellen. Het Verenigd Koninkrijk heeft tevens enkele ''lagers'' die op Duitse of Oost-Europese pilsbieren lijken. Het populairst is ''Carling'' uit Burton-on-Trent. ''Fosters'' en ''Tennants'' worden ook vaak gedronken en lijken goed op commerciële pils uit de Benelux.