Elektriciteit en stekkers: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Haardroger: zie en:talk; gevaarlijk advies + slaat mogelijk nergens op (Import from wikitravel.org/nl) |
(Import from wikitravel.org/nl) |
||
Regel 3:
{{reisonderwerp}}
Elektrische systemen zijn niet altijd en overal hetzelfde. Soms wordt 50
== Begrijpen ==
Regel 12:
Met al deze variaties omspringen lijkt misschien ingewikkeld, maar in de praktijk valt het nog wel mee. Er zijn eigenlijk maar twee grote soorten '''elektrische systemen''' in de wereld, weliswaar met diverse '''aansluitingen''':
* 110-120
* 220-240
Af en toe kom je iets aparts tegen, zoals [[Tokio]], [[Japan]] met z'n 110-120
Als het voltage en de frequentie al kloppen met het toestel dat je dacht mee te nemen, dan moet je enkel nog even op de stekker letten. (Het kleine verschil tussen 110V en 120V, of tussen 220V en 240V is normaal wel binnen de grens van het acceptabele voor de meeste elektrische toestellen.) Een toestelletje dat je stekkers van de ene soort in een aansluiting van de andere soort laat steken heet een '''adapter''': dit zijn kleine, goedkope, veilige en bijna onbreekbare dingetjes.
Als het voltage voor je toestel echter ''niet'' klopt, dan heb je een '''transformator''' nodig om het voltage om te zetten. Een transformator is in de kern eigenlijk een hoop ijzer met daar slim een hoop draad omheen gewonden, waardoor ze al snel eerder groot en zwaar uitvallen. Bovendien moet je uitkijken dat het voltage correct wordt '''verhoogd''' of '''verlaagd'''. Immers, als je een transformator die ''
Voor de omzetting van 240V naar 120V bestaan er zogenaamde ''switching converters'' die lichter zijn, en meer verbruik aankunnen, tot 1600
Als tenslotte de frequentie niet klopt, valt er eigenlijk niks te beginnen. In tegenstelling tot spanning kan frequentie namelijk niet makkelijk omgezet worden. "Niet makkelijk" betekent hier dat bijvoorbeeld buitenlandse ambassades gigantische generatoren moeten gebruiken om apparatuur uit hun thuisland aan te sturen. Gelukkig zijn de meeste apparaatjes die bedoeld zijn voor op reis, geschikt voor zowel 50 als 60
Veel toestellen die op een lage spanning werken, zoals een laptop of GSM, hebben een transformator ingebouwd die bijna op om het even wat werkt. Controleer het etiket om na te gaan wat wel en niet kan. Als er bijvoorbeeld op staat: "INPUT: 100-240V, 50/60 Hz" dan win je de hoofdprijs en moet je enkel nog uitkijken naar de juiste adapter. Als er daarentegen maar een enkele spanning vermeld staat, moet je nagaan of je bestemming overeenkomt, of een transformator aanschaffen. Voor het opladen van batterijen of het gebruiken van kleine elektronica kan de frequentie dikwijls genegeerd worden.
Sterker nog, als het toestel op batterijen kan lopen, maar ook een kabel heeft om die batterijen te sparen als er een stekker in de buurt is, kan het dikwijls werken met zowel als 50 of 60 Hertz (maar let wel op dat de ''spanning'' moet kloppen). Enige omzichtigheid is geboden met extra gevoelige of dure apparatuur, want de mechaniek van de voeding die AC omzet in DC (
Een voorbeeld
==Transport==
[[Image:plugs.png]]
===
Zo goed als alle
===Radio's===
Ook radio's blijven normaal werken van land tot land. Het precies bereik van de FM
===Mobiele telefoon en digitale camera's===
Regel 53:
In landen waar er nog geen goed ontwikkeld stroomnet is worden vaak generatoren gebruikt. De elektriciteit die daar uitkomt kan uitmuntend zijn, maar op de meest plaatsen is dat niet het geval en kan gevoelige apparatuur beschadigd worden als je ze hierop aansluit. Dat ligt aan de geproduceerde variatie in spanning, frequentie en golfvorm (het ''zou'' een perfecte sinus moeten zijn). Soms wordt er aan de generator geknoeid zodat het ding sneller draait. Dan komt er meer spanning en stroom uit, maar ook een hogere frequentie. Normaal wordt de snelheid geregeld door de ''governor''. Als daar aan geprutst is kan de spanning letterlijk hoog genoeg oplopen dat toestellen stuk gaan. Het veiligste advies is om waardevolle zaken niet aan te koppelen, of in elk geval de zaak los te koppelen zodra je klaar bent.
Als je je twijfels hebt bij een bepaalde installatie, kun je enkele vuistregels gebruiken. Vooreerst, als de motor op olie/benzine draait, vergeet het — een beetje serieuze gebruiker heeft een systeem op diesel draaien. Een generator van goede kwaliteit draait op een lage snelheid — 1500RPM (toeren per minuut) voor 50Hz of 1800RPM voor 60Hz. Als de motor aan 3000RPM of meer staat te hikken, deugt er iets niet.
=== Lampen ===
Regel 59:
Lampen — en het peertje dat erin zit — zijn bijzonder gevoelig voor spanning. Als je van de ene naar de andere spanning omschakelt dan moet er een nieuwe gloeilamp in, tenzij je expliciet een lamp hebt die gemaakt is voor beide, bv. via een laagspannings-adapter. Als je op reis een lamp koopt, kan het zijn dat je terug thuis een elektricien de bedrading opnieuw mag laten doen totdat de lamp de vereiste veiligheidsnormen haalt. Voor een eenmalige aankoop is dit geen probleem, maar als je dacht te gaan importeren kan dat toch gaan doorwegen.
Kijk ook uit voor de aansluiting van het peertje. In 110-120V
=== Elektrische motor ===
De elektrische motoren in zaken als koelkasten, stofzuigers, wasmachines en andere huishoudtoestellen zijn gevoelig voor de gebruikte frequentie. Dat geldt ook voor oudere haardrogers en scheerapparaten. Zelfs met een verhogende of verlagende transformator is het mogelijk dat de motor aan de foute snelheid draait, of gewoon stuk
▲De elektrische motoren in zaken als koelkasten, stofzuigers, wasmachines en andere huishoudtoestellen zijn gevoelig voor de gebruikte frequentie. Dat geldt ook voor oudere haardrogers en scheerapparaten. Zelfs met een verhogende of verlagende transformator is het mogelijk dat de motor aan de foute snelheid draait, of gewoon stuk verbrandt, door het verschil in frequentie. Hoe groter en krachtiger de motor, hoe groter die kans. Ga bijvoorbeeld geen stofzuiger uit de VS naar Europa importeren (of omgekeerd). Dat gaat bijna zeker stuk, zelfs met spanningsconversie.
===Scheerapparaat===
Hotels hebben dikwijls een aparte contactdoos voor scheerapparaten. Elke spanning mag erin geprikt worden voor veilig gebruik voor de spiegel in de badkamer. Met wat geluk kan ook de lader voor je GSM of gelijkaardig weinig verbruikend toestelletje erin. De meeste — maar niet alle — scheerapparaten die tegenwoordig op de markt zijn werken op 50 en 60Hz, sommige kunnen zelfs de batterij opladen vanaf 12V DC (
===Haardroger===
Met een haardroger is het extra uitkijken; als je per ongeluk een 120 Volt
De meeste nieuwe toestellen te koop in landen met 100-120V ondersteunen beide spanningen, met een snelheid voor 100-120V en een snelheid voor 220-240V. Alhoewel er nog steeds een motor inzit, functioneert het apparaat zowel op 50 als 60Hz.
===Uurwerken===
Een elektrisch uurwerk van welk type ook is uiterst gevoelig voor het soort stroom. Als de spanning gehalveerd of verdubbeld wordt, dan werkt de klok ofwel helemaal niet, of ze brandt door. Bovendien wordt de frequentie (50 of 60 Hz) gebruikt om de tijd bij te houden, zowel voor analoog als digitaal. Dat betekent dat als je een klok uit Noord
=== Videoapparatuur===
▲Een elektrisch uurwerk van welk type ook is uiterst gevoelig voor het soort stroom. Als de spanning gehalveerd of verdubbeld wordt, dan werkt de klok ofwel helemaal niet, of ze brandt door. Bovendien wordt de frequentie (50 of 60 Hz) gebruikt om de tijd bij te houden, zowel voor analoog als digitaal. Dat betekent dat als je een klok uit Noord Amerika in Europa zou gebruiken, dan mist ze elk uur tien minuten, met spanningsadapater en al! Niet echt ideaal dus als je morgenochtend je trein niet wil missen. Omgekeerd gaat een Europese klok in de VS twaalf minuten per uur winnen; het eenvoudigste is dan ook om een uurwerk met batterijen te gebruiken.
Vooraleer je
Om het helemaal ingewikkeld te maken hebben
▲Televisie-toestellen, radio's, video en DVD spelers, en ook de videocassettes zelf, zijn dikwijls specifiek gemaakt voor het uitzendsysteem van het land van verkoop, een systeem dat dan zelf weer afhangt van de stroom. Bijvoorbeeld, Noord Amerika gebruikt 60 Hz en de televisie toont 30 beelden per seconde, terwijl Europa 50 Hz heeft en televisies die 25 beelden per seconde tonen. Dat leidt tot drie belangrijke systemen, namelijk '''PAL''', wereldwijd het meest gebruikt, '''NTSC''', vooral in Amerika en sommige landen in het verre oosten (vooral [[Japan]], [[Zuid-Korea|Zuid Korea]], de [[Filippijnen]] en [[Taiwan]]) en '''SECAM''', afkomstig van [[Frankrijk]] en veel gebruikt in Oost Europa en het [[Midden Oosten]]; zelfs binnen zo'n "standaard" heb je dan echter nog allerlei compatibiliteits-problemen. Voor ongeconverteerd ''DIGITAAL'' beeld, zoals DVDs, is er geen onderscheid tussen PAL en SECAM. Analoge uitvoer daarentegen hoort in het formaat te zijn van het land waar de TV vandaan komt. [[Brazilië]] heeft een mengvorm van PAL en NTSC genaamd "PAL-M". DVDs en videobanden zijn hetzelfde als NTSC (minus regio codering, zie verder), maar spelers en TVs zijn normaal gezien onbruikbaar buiten het land, tenzij ze een aparte NTSC instelling hebben.
Technisch gesproken bestaat er geen onderscheid tussen een NTSC- of PAL
▲Vooraleer je video apparatuur aanschaft doe je er goed aan zorgvuldig de handleiding en garantie te lezen. Voor een TV en videorecorder moet je ook op de frequenties van de kabelzenders letten; die kunnen namelijk variëren zelfs als alle andere technische aspecten overeenstemmen. Zelfs als de spanning, video standaard en het hele gebeuren perfect kloppen, gaan TVs toch vaak gewoon ''niet'' werken in een ander land dan waar je ze koopt. Een TV uit de VS bijvoorbeeld slaat een aantal zenders over in Japan. Tenzij je een toestel koopt dat expliciet voor de internationale markt bedoeld is, zou het dan ook goed kunnen dat je nette installatie in een ander land een hoop rommel wordt, omdat er geen zenders op te bekijken zijn. De garantie is waarschijnlijk enkel geldig in het oorspronkelijke land van aankoop, soms moet je zelfs precies naar dezelfde winkel teruggaan als er problemen zijn.
Een videocamera kan je meestal opladen met beide stroomsystemen, bedoeld om je op reis te laten filmen en dan thuis te kijken. Digitale camera's en videocamera's kunnen meestal zowel '''PAL''', '''NTSC''', als '''SECAM''' uitsturen, zodat je de opnames op reis kan bekijken. Als je naar Europa komt kan een phono-naar-SCART
▲Om het helemaal ingewikkeld te maken hebben DVDs een volstrekt overbodig, kunstmatig systeem genaamd '''regio codering'''; de bedoeling daarvan is het beperken van de regio waar een DVD kan afgespeeld worden, zodat de hele wereld niet een grote markt kan worden. Noord Amerika bijvoorbeeld is Regio 1, en kan dus geen Regio 3 DVD afspelen van Hong Kong. Om dat te omzeilen moet je ofwel een DVD speler aanschaffen die de regio code negeert, of schijven kopen waar geen regio code opzit, de zogenaamde Regio 0 DVDs.
Alhoewel nu stilaan lichtjes antiek, bestaan VHS en andere banden nog steeds. De compatibiliteit tussen NTSC en PAL is nihil. Een professionele omzetting zal meer kosten dan het origineel. Samsung Electronics heeft meerdere videorecorders in de catalogus die om het even welk vreemd formaat kunnen opnemen en afspelen, maar ze zijn moeilijk te vinden (probeer online/op bestelling) en ze zijn relatief duur. Daarmee kan je dan ook nog geen kopieën maken van banden waar zowel het origineel als de gewenste kopie in een vreemd formaat zijn (tenzij je natuurlijk kapitaalkrachtig genoeg bent om maar meteen twee van deze apparaten te kopen). Je kan een dubbele conversie doen, maar de kwaliteit gaat dan pijlsnel achteruit. Een andere oplossing is om een
▲Technisch gesproken bestaat er geen onderscheid tussen een NTSC of PAL DVD, ze slaan namelijk precies dezelfde kleur informatie op. Als er dan toch zoiets op staat, dan gaat het meestal over de grootte van het beeld en het aantal beelden per seconde, cijfers die overeenkomen met de '''meeste''' (maar niet alle!) landen waar de omroepen in die standaard uitzenden. Het resultaat is alweer dat veel NTSC spelers geen PAL DVDs kunnen afspelen, tenzij dat er specifiek ingebouwd zit (bv. veel Philips en JVC modellen doen dit). PAL DVD spelers kunnen wel redelijk overweg met NTSC, maar niets is zeker. Als niks werkt kan je altijd nog een computer gebruiken om via de DVD-ROM drive eender welke film te bekijken, al hebben ze daar dan weer een limiet ingebouwd waardoor je beperkt bent in hoeveel keer je van regio code wisselt. In tegenstelling tot analoge TVs hebben computerschermen ook geen problemen met een beeld dat nu eens aan 25 (PAL & SECAM) dan weer aan 30 (NTSC) beelden per seconden loopt, en ook de resolutie vormt geen probleem.
Ook het omzetten van
▲Een videocamera kan je meestal opladen met beide stroomsystemen, bedoeld om je op reis te laten filmen en dan thuis te kijken. Digitale camera's en videocamera's kunnen meestal zowel '''PAL''', '''NTSC''', als '''SECAM''' uitsturen, zodat je de opnames op reis kan bekijken. Als je naar Europa komt kan een phono-naar-SCART stekker handig zijn.
▲Alhoewel nu stilaan lichtjes antiek, bestaan VHS en andere banden nog steeds. De compatibiliteit tussen NTSC en PAL is nihil. Een professionele omzetting zal meer kosten dan het origineel. Samsung Electronics heeft meerdere videorecorders in de catalogus die om het even welk vreemd formaat kunnen opnemen en afspelen, maar ze zijn moeilijk te vinden (probeer online/op bestelling) en ze zijn relatief duur. Daarmee kan je dan ook nog geen kopieën maken van banden waar zowel het origineel als de gewenste kopie in een vreemd formaat zijn (tenzij je natuurlijk kapitaalkrachtig genoeg bent om maar meteen twee van deze apparaten te kopen). Je kan een dubbele conversie doen, maar de kwaliteit gaat dan pijlsnel achteruit. Een andere oplossing is om een DVD te maken in het vreemde formaat, en die opname dan terug afspelen naar de multi-format VCR. Dan nog heb je een computer nodig die video kan opnemen in beide formaten (kunnen de meeste niet), DVD productie software die met dat vreemd formaat overweg kan, en een DVD speler die beide formaten kan afspelen '''naar buiten toe''' (dus meer dan alleen intern er mee overweg kunnen! Lukt meestal niet, tenzij met de Philips modellen. Als je het eenmaal op DVD hebt kun je ook overwegen om de VCR maar meteen te vergeten en kopietjes te bakken op DVD.
▲Ook het omzetten van DVDs zelf van het ene formaat naar het ander is geen werkje voor amateurs (als er tenminste iets van de kwaliteit moet overblijven). Het beste betaal je dan ook een pro om dat te regelen (in het telefoonboek onder ''Video''.) Van zo'n omgezette schijf kun je dan zoveel kopieën maken als je wil. Reguliere lege schijfjes en kopieer software werken prima met een vreemd formaat, want uiteindelijk zijn het maar nullen en eentjes en kopieert dat even vlot als eender wat. De problemen beginnen pas als je wil gaan omzetten en afspelen op een "foute" TV.
==Veiligheid==
Als je voor het eerst een toestel gebruikt op onbekend terrein, let dan extra goed op of je overdreven warmte, vreemde geuren of rook opmerkt. Dat geldt vooral als je uit een land komt dat 120V heeft (
▲Als je voor het eerst een toestel gebruikt op onbekend terrein, let dan extra goed op of je overdreven warmte, vreemde geuren of rook opmerkt. Dat geldt vooral als je uit een land komt dat 120V heeft (USA, Canada, Japan, etc.) en naar een land met hogere spanning reist. Bij rook mag je honderd procent zeker zijn dat je toestel problemen heeft.
Als er inderdaad een abnormale warmte, verbrande geur (verbrande elektronica heeft een typische eigen geur) of rook ontstaat, schakel dan ''direct'' de stroom uit aan de muur of via de hoofdschakelaar, en haal vervolgens voorzichtig de stekker uit het contact. Ontkoppel het toestel ''niet'' door aan het toestel zelf, de stekker of de draad te komen, want die hebben op zijn minst gevaarlijk warm, en kunnen in het slechtste geval smelten, zodat er elektrocutie gevaar dreigt door weggesmolten isolatie.
|