Tamale

Tamale

Tamale is een grote stad in het noorden van Ghana.

Info

Tamale is de hoofdstad van de provincie Northern Region met een uitstraling tot in Upper East en Upper West. Tamale is met ruim een half miljoen inwoners waarschijnlijk iets kleiner dan Sekondi-Takoradi en heeft de bestuurlijke gestalte van een metropolitan district, met aan het hoofd de Tamale Metropolitan Assembly, TAMA. Enkele buitenwijken liggen sinds 2012 in het nieuw gevormde District Saɣnarigu. Voor reizigers zijn vooral het vliegveld, het grote aantal hotels in de hogere prijsklassen en de busverbindingen naar alle delen van noord-Ghana van belang.

Klimaat en natuur

Tamale ligt in het savanne gebied dat het tropisch regenwoud in midden- en zuid-Ghana scheidt van de Sahel in het noorden van Burkina Faso. Dat betekent dat het er van half oktober tot begin april niet regent, een enkele uitzondering daargelaten. Het is er dan droog en stoffig (mede door zand uit de Sahara). Na een koele week in december stijgt de temperatuur geleidelijk tot maxima boven de 40°C in maart en begin april. Hevige regens, meestal tropische onweersbuien luiden dan een plotselinge temperatuurdaling in, waarna de regentijd aanbreekt. Weliswaar is er dan elke dag kans op een bui, maar het resultaat is toch zoiets als een mooie Nederlandse zomer. In vergelijking met Suriname blijft de luchtvochtigheid een stuk lager.

Hoewel de stad Tamale twee bosgebieden bezit (hoofdzakelijk in gebruik als openbaar toilet), kenmerkt het savanne-landschap zich toch vooral door openheid. Het land is vlak of licht glooiend met weidse uitzichten die slechts worden onderbroken door alleenstaande bomen. Vaak zijn dat mangobomen, bananenbomen en andere fruitbomen, maar ook dawadawa komt veel voor. Voorzover het land in gebruik is voor akkerbouw, groeit er kassave, Guinea corn (een millet-soort), en op nat land rijst. De yam van Tamale is in heel Ghana beroemd. In tuinbouw worden tomaten en diverse groenten geteeld, zoals alefu, ayoyu, bra, kukaa en okro; en sinds kort ook bonen, paprika en wortelen.

Rundvee is nog schaars (ondanks de aanwezigheid van een abattoir in Shishawu en een overslagcentrum voor rundvee nabij UDS Campus), maar her en der in en om de stad ziet men geiten en kippen rondscharrelen. De gekko maakt zich overal nuttig door kleinere insekten en spinnen te eten. Waar de hygiëne te wensen overlaat, komt de kakkerlak voor. In de regentijd is naast de gewone vlieg ook de malariadragende mug actief. In de bebouwde delen van de stad is overigens weinig "natuur" te beleven. Waar geen gebouw staat of weg loopt, heeft kaal zand de overhand.

Arriveren

Rondreizen

Per (lijn)taxi

Tamale kent talrijke lijnen voor openbaar vervoer, die worden bediend door taxi's. Een passagier betaalt voor 1 zitplaats (daarvan zijn er op de meeste lijnen 3 op de achterbank en 1 naast de chauffeur). Vanaf het centrum gerekend kent Tamale diverse tariefzones waarvoor binnen de bebouwde kom rond € 0,25 per persoon wordt betaald. Voor bestemmingen in het buitengebied van Tamale en voor de aangrenzende gemeenten in het district Saɣnargo gelden afwijkende regels en tarieven. Zo nemen de taxi's naar Wamale en Paɣnaa 4 passagiers op de achterbank en 2 passagiers op de voorstoel mee tegen betaling van € 0,50 per persoon. Taxi's naar Nanɣpalaa vertrekken met 5 passagiers die ieder € 0,50 betalen.

De meeste taxilijnen vertrekken van Taxi Rank, een groot taxistation tegenover de supermarkten van Forsmuel en Quality First en tegenover het gebouw van GLO. Op het stationsterrein staan taxi's te wachten naar:

• SSNIT Flats;
• Fuo Village;
• Kalpohin Estates;
• Kalpohin Village;
• Wamale en Paɣnaa;
• Zogbeli en Lamakara;
• UDS Campus;
• Lamashegu;
• Tuunayili.

Op de hoofdweg aan de kant van Taxi Rank passeren taxi's naar:

• Teaching Hospital;
• Vittin.

Aan de overzijde, bij de supermarkten, of iets noordelijker bij de kantoren van Ghana Commercial Bank (GCB) en Agricultural Development Bank (ADB) kun je instappen naar:

• Sakasaka;
• Hilltop;
• Yisunayili;
• Kanvilli en Norrip Village;
• Kamina Barracks;
• Gumani via Agric;
• Gumani via Yisunayili Junction.

Ook vanuit het drukke busstation Bus Stop naast het station van STC vertrekken enkele taxilijnen, te weten naar:

• T-Poly;
• Kpalsi;
• Nobisco.

Ook verder weg gelegen bestemmingen worden vanuit Bus Stop met taxi's bediend:

• Savelugu;
• Pong-Tamale en Diare.

Voor de ingang van Bus Stop, op de weg naar Water Works, Kumbugu en Dalang stoppen taxi's naar:

• Chogu;
• Gurugu;
• Katariga Junction.

Tussen Central Market en Abu Abu op de weg naar Daboya wachten taxi's voor de bestemmingen:

• Nyohani of Juhine (de Engelse schrijfwijze van deze naam varieert sterk);
• Shishawu;
• Bisco;
• Tamasco;
• Saɣnargo Village.

Lastig te vinden is het kleine taxistation bij de voormalige Victoria Cinema. Deze lokatie ligt in de bebouwing tussen Abu Abu, Central Market en Picorna Road. Hier vertrekken taxi's naar:

• Nanɣpalaa.

Per fiets

De fiets is heel populair bij de plaatselijke bevolking en langs de grote wegen zijn in het verleden fietspaden aangelegd. Omdat deze tevens in gebruik zijn als voetpad (de trottoirs worden meestal in beslag genomen door stalletjes en kraampjes, bedelaars en geparkeerde fietsen, brommers en motoren) en als bedrijfsruimte voor de straathandel, is het lastig fietsen. Behendigheid is vereist om voetgangers te ontwijken en om tijdig voor motorrijders uit te wijken. Veel sneller dan een voetganger zul je in de binnenstad niet gaan, maar op de uitvalswegen kun je een flinke tijdwinst boeken en toch veilig rijden. Op straten en wegen waar ook auto's rijden geldt het recht van de sterkste. Het kan prettiger zijn om door een woonwijk te rijden (dus over de stegen tussen de huizen) dan over bijvoorbeeld de weg langs Water Works.

Te voet

Het centrum van Tamale is prettig klein en dermate druk dat je er lopend eigenlijk alles kunt bereiken, en sneller dan met wat voor vervoermiddel ook. Maar vergis je niet in de afstanden in de buitenwijken: Van het centrum naar T-Poly of UDS Campus is gauw een uur lopen langs een drukke verkeersweg. Aantrekkelijke wandelingen buiten het centrum maak je niet zozeer in de beide stadsbossen (in gebruik als openbaar toilet en vooral 's nachts bewoond door zwervers en verslaafden in geldnood), als wel over de aaneengesloten terreinen van Education Ridge: Tatco, Tamasco, Batco en T-Poly. Ook is het prettig wandelen in de ruim aangelegde omgeving van Regional Office.

Bekijken

Doen

Kopen

In vergelijking met de rest van Noord-Ghana is Tamale de plek bij uitstek om te winkelen. Maar verwacht er niet al te veel van in vergelijking met Accra, Kumasi, Lomé of Ouagadougou. Kijk in Tamale vooral uit naar Noord-Ghanese kunst.

Geld

In Tamale kun je in beginsel alleen betalen met Ghana Cedis. Betalen met plastic geld is uitgesloten, ook als je plotseling naar huis moet en een vliegticket wilt aanschaffen. Traveller's checques kunnen je een hoop last bezorgen en Tamale is zo veilig dat het gebruik ervan niet nodig is. Verstandig met een pinpas omgaan is in de meeste gevallen de beste strategie.

De meeste banken hebben pinautomaten (ATM, spreek uit Eei Tie Em) die een Visa credit card accepteren. Met een kredietkaart van MasterCard en met gewone pinpassen kun je terecht bij Barclays (tegenover het chief's palace en naast het kantoor van Voltic River Authority, VRA), bij Stanbic (aan de andere kant van VRA) en bij de altijd drukke kantoren van Ghana Commercial Bank (GCB; tegenover Bus Stop; tegenover het trotro station van Abu Abu; en tegenover Teaching Hospital). Barclays heeft een tweede kantoor bij Gumani Junction, niet ver van Kanvilla aan de hoofdweg naar Bolgatanga. ATM's zijn nog wel eens leeg en het vullen is een tijdrovende procedure.

Euro's en andere gangbare buitenlandse valuta kun je wisselen in het enige Forex Office dat Tamale rijk is (aan Hospital Road, tegenover de rooms-katholieke kathedraal) of bij een naamloos bedrijfje aan de weg van Abu Abu langs Central Market naar Bus Stop en verder, tegenover de weg die vanaf het postkantoor en Vodafone komt (op de kaart is dit punt de knik in Telecom Road, maar niemand in Tamale kent die straatnaam). Banken wisselen geen geld.

Winkels

Hoewel in de supermarkten alles te koop is behalve verse etenswaren, worden de dagelijkse levensbehoeften meestal aangeschaft op straat, op taxi- en busstations en natuurlijk in de markten. In de smalle steegjes van Central Market is vrijwel alles te koop, mits je het weet te vinden. Alleen voor fabrieksmeubelen, electronica en witgoed zul je echt naar een winkel moeten, zoals Melcom (tussen het postkantoor en Stanchart Bank) of Modern City (naast Quality First), evenals voor zeil, tegels en zakken cement. Al deze zaken zijn misschien net niet wat je op je reis nodig hebt, maar het Zuid-Afrikaanse Melcom is even goed een warenhuis om eens door te dwalen, bij voorkeur tijdens een general lights off wanneer de herrie van de luidsprekers bij de ingang even verstomt.

Dit warenhuis en enkele stalletjes in de omgeving, alsmede het winkeltje in het postkantoor zijn de enige plekken in de stad waar je prentbriefkaarten kunt kopen. Verwacht geen foto's van stadsgezichten, maar wel mierzoete wenskaarten voor de Kerst, Oud & Nieuw, Pasen, geboorte en huwelijk, verjaardagen, enzovoort.

Kunst

Tamale mag bogen op een opmerkelijk ruim gesorteerd Cultural Center, waar het bovendien prettig toeven is. De aangeboden schilderijen, houtsnijwerk en sieraden zijn vaak van hoog niveau en de moeite van de voordelige aanschaf waard. Ook zijn er briefkaartjes met traditionele voorstellingen te koop, die zich lenen voor een berichtje aan het thuisfront dat je nog steeds in leven bent (post naar België en Nederland doet er ongeveer een week over). Bovendien zorgen de Passions Bar, restaurant Sparkles (onder Vlaamse leiding) en anderen voor een ruim aanbod aan eten en drinken. In het centrale gebouw worden dansvoorstellingen gegeven en kun je ook zelf proberen je een traditionele Dagomba-dans eigen te maken. Sparkles beschikt over een acceptabel toilet.

Eten

Drinken

Hoewel Ghana wat koffie verbouwt en exporteert, is het drinken van koffie er vrijwel onbekend. Wie prijs stelt op filterkoffie, espresso, capuccino, senseo en wat niet al, dient zowel de apparatuur als de bijbehorende koffie zelf uit Europa mee te nemen, inclusief eventueel een koffiemolen om koffiebonen te malen. Wel zijn in Tamale zakjes (en in de supermarkten blikjes) Nescafé te koop. Er zijn concurrerende Ghanese merken, waarin nauwelijks koffie is verwerkt.

Stalletjes die 's morgens ontbijt, thee en Milo verkopen, kunnen dus ook Nescafé serveren; eventueel moet je zelf de Nescafé aanleveren. Daarnaast staat Nescafé op het menu van enkele restaurants, zoals Crest/Giddipass, Gariba Lodge, Picorna en Sparkles in het Cultureel Centrum. Om Nescafé te bereiden moet water gekookt worden; deze koffie kan daarom alleen worden geserveerd als de kok aanwezig is. In de regel wordt Nescafé geserveerd met een enorme plens melk (4 tot 8 in de Benelux gangbare cupjes per zakje voor 1 mok).

Thee en Milo (warme chocolademelk) zijn 's ochtends overal in de stad verkrijgbaar bij stalletjes langs de weg en in taxi- en busstations; ongebruikelijk en weinig succesvol is daarvoor een restaurant binnen te gaan. Ook thee wordt ongevraagd met heel veel melk geserveerd. Deze warme dranken worden niet in "drinking spots" verkocht, want daar is geen gelegenheid om water te koken. Let op: alle warme dranken kunnen met het woord "tea" (spreek uit "tie-ie") worden aangeduid. Echte thee heet "Lipton tea", ook al is ze van een ander merk.

Alcoholische dranken zijn in Tamale niet populair. Zowel de Islam als de meeste kerken keuren het gebruik ervan af. Veel drinking spots bieden alleen minerals (Coca- of Pepsi-Cola, Fanta in diverse smaken, Miringa, tonic, sodawater, bitter lemon en "malt" (wat in Europa als alcoholvrij bier wordt aangeduid) aan. Af en toe verschijnen nieuwe merken op de markt, zoals in 2011 Alvaro (peer, mango en het populaire passievrucht) en in 2013 La Casera (een naar appel smakende frisdrank met koolzuur). Al deze drankjes zijn eventueel ook in restaurants verkrijgbaar.

Bier en sterke drank worden in Tamale in sommige drinking spots geschonken. Deze zijn herkenbaar doordat ze de privacy van hun cliëntèle beschermen met gordijnen en zwak licht. Wijn is in deze gelegenheden onbekend; daarvoor kan men eventueel naar een supermarkt gaan.

Overnachten

Rondom