Noord-Hollands Schiereiland

Het Noord-Hollands Schiereiland is een regio in Noord-Holland. Het omvat ook de regio West-Friesland. Het gebied trekt vooral toeristen met de zandstranden aan de Noordzeekust, de bollenvelden in het noordwesten en de historische stads- en dorpsgezichten in het binnenland. Behalve IJssel- en Markermeer zijn er ook een aantal binnenmeren (Amstelmeer, Alkmaardermeer) die watersporters trekken. De landschappen zijn typisch Nederlands: polders en droogmakerijen wisselen elkaar af. In het westen zijn de duinen al van grote afstand zichtbaar, die van Schoorl zijn de hoogste van Nederland.

Regio's

Op het schiereiland zijn een aantal historisch regio's gelegen, te weten:

Noord-Kennemerland aan de Noordzeekust, West-Friesland aan de oostkant en Hollands Kroon (waaronder ook het voormalige eiland Wieringen) in het noorden. Texel maakt als eiland geen deel uit van het schiereiland.

Plaatsen

Kaart van het Noord-Hollands Schiereiland

Alkmaar — De grootste stad van dit gebied beschikt over een goed bewaard historisch centrum, waar in de zomer iedere vrijdag de beroemde kaasmarkt plaatsvindt. Verder is de stad bekend om het Ontzet ("Bij Alkmaar begint de victorie"), dat jaarlijks gevierd wordt op 8 oktober. De belangrijkste architectonische bezienswaardigheid is de Sint-Laurenskerk, het noordelijkste voorbeeld van Brabantse gotiek. De stad is een belangrijk regionaal centrum en heeft het winkelend publiek veel te bieden.
Bergen — Het dorp Bergen is al eeuwen in trek bij kunstenaars. In de zomer worden er exposities, kunstmarkten en andere activiteiten georganiseerd die een gemengd publiek trekken. Het dorp heeft een schilderachtige historische kern. Het aangrenzende Bergen aan Zee is een kalme badplaats, omgeven door duinen en natuurgebieden.
Den Helder — De marinestad van Nederland wordt omringd door forten. De Stelling van Den Helder is een beschermd stadsgezicht. In het centrum zijn de Rijkswerf en de grote kantoren van de marine bezienswaardig. Een historisch centrum heeft Den Helder sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer, maar er zijn wat 19e eeuwse wijkjes en grachtjes bewaard gebleven. De meeste toeristen bezoeken de stad om haar unieke ligging direct aan zee. Het is ook de vertrekhaven van de veerboot naar Texel.
Enkhuizen - In de Gouden Eeuw was Enkhuizen de grootste stad van deze regio. De welvaart was echter van korte duur, waardoor de ontwikkeling van de stad in de 18e eeuw stil kwam te liggen. Net daarom is het centrum opvallend ongeschonden gebleven. De stad beschikt over indrukwekkende monumenten, waaronder zware stadspoorten, twee grote middeleeuwse kerken en een statig stadhuis. Ook is er het Zuiderzeemuseum. De oude havenstad is tegenwoordig erg in trek bij watersporters.
Hoorn - Net als Enkhuizen beleefde Hoorn zijn grote bloei in de Gouden Eeuw. De stad was toen behalve een belangrijke haven ook een bestuurlijk centrum. Diverse statige panden herinneren aan deze tijd. In één ervan is het Westfries Museum gevestigd, één van de oudste musea van Nederland. Vanuit Hoorn vertrekt de stoomtram naar Medemblik.
Medemblik - De oudste stad van West-Friesland heeft een schilderachtig historisch centrum. Aan de rand ervan staat een grote historische middeleeuwse kerk met een scheve toren. De haven wordt gedomineerd door kasteel Radboud, een middeleeuwse burcht die nu is ingericht als museum. Liefhebbers van stoommachines kunnen een ritje met de stroomtram Hoorn-Medemblik combineren met een bezoek aan het Nederlands Stoommachinemuseum.
Schagen - Schagen kreeg stadsrechten in de late middeleeuwen en is al lang een drukke marktplaats. In de zomer zijn er elke donderdag folkloristische marken. Het historisch centrum is klein, maar beschikt over een kasteeltje, een groot marktplein met enkele trapgevels en twee hoge kerktorens die in het omringende polderland al van op grote afstand te zien zijn.
Schoorl - De duinen van Schoorl zijn de hoogste van Nederland. Het duingebied is bijzonder uitgestrekt en biedt een afwisselend landschap van bos, heide en zand. Er zijn enkele duinmeertjes. In het dorp zelf is er het Klimduin, waar op Tweede Pinksterdag de bekende "Meidenmarkt" plaatsvindt, al eeuwen het begin en het einde van veel liefdesrelaties. In de omgeving zijn nog kleinere klimduinen te vinden waar nauwelijks toeristen op af komen. Ook de zandstranden zijn hier opvallend rustig.

Andere bestemmingen

Lutjebroek - Een dorp in de gemeente Stede Broec.

Info

Het Noord-Hollands Schiereiland bestaat uit verschillende streken. Rondom Alkmaar zijn er vooral duin- en zandgebieden ("geestgronden") met losse verkavelingen en oude nederzettingen (bv. Heiloo en Castricum). Alkmaar zelf is een grote provinciestad die met grote voorsteden als Heerhugowaard, Langedijk en Heiloo zo'n 200.000 inwoners heeft.

Veel landelijker is de Noordkop, met Den Helder als belangrijkste stad en verder vooral polderdorpen en boerderijen. Het land is hier vlak en strak verkaveld; de dorpen zijn relatief nieuw en ruim opgezet. Het oude eiland Wieringen wijkt hier sterk van af: hier vindt men kronkelende weggetjes, oude dorpen en zelfs heuvels. Veel historie is er ook in West-Friesland, het gebied binnen de Westfriese Omringdijk. In de omgeving van Schagen zijn veel terpdorpen te vinden, in het oosten zijn vooral langgerekte streekdorpen typisch. Veeteelt (koeien) en akkerbouw (kool) wisselen elkaar af, maar er zijn ook boomgaarden.

De Westfriese Omringdijk lange dijk omringt het oude West-Friesland. Bij Schagen is de dijk het hoogst: verschillende diepe wielen herinneren hier aan dijkdoorbraken, toen de Noordzee nog tot hier kwam. Alleen het stuk tussen Medemblik, Enkhuizen en Hoorn ligt nog aan het open water. De dijk leent zich goed voor fietstochten.

Taal

Op het Noord-Hollands schiereiland wordt Nederlands gesproken, maar in het lokale dialect zijn invloeden van het Fries te herkennen. Aangenomen wordt dat in West-Friesland en omgeving oorspronkelijk Fries gesproken werd, wat nog doorklinkt in het Nederlands van de huidige bevolking. Het echte dialect wordt vooral door de oudere generatie gesproken, maar ook in de taal van jongeren vallen nog veel regionale woorden en klanken te beluisteren. De dialecten van Wieringen, Enkhuizen en Egmond aan Zee wijken het sterkst van het Standaardnederlands af.

Arriveren

Per auto

Amsterdam via de ringweg A'dam A10 en de snelwegen A8 en A7.
Flevoland richting Lelystad vervolgens over de Markerwaarddijk (N302) om bij Enkhuizen te arriveren.
Friesland en Groningen via de snelweg A7 en de Afsluitdijk.

Per trein

Zowel vanuit Amsterdam als vanuit Haarlem rijden er treinen naar het Noord-Hollands schiereiland. Intercity's vanuit Amsterdam rijden naar Alkmaar, Den Helder (via Schagen) en Enkhuizen (via Hoorn). Vanuit Haarlem rijdt er een sneltrein naar Hoorn. Op de trajecten in het noorden van de provincies stoppen alle treinen op alle stations (dus de intercity's naar Enkhuizen en Den Helder gaan na Hoorn resp. Alkmaar als stoptrein verder). Sprinters rijden vanuit Haarlem, Amsterdam en Zaandam richting bestemmingen op het schiereiland.

Per boot

In het zomerseizoen vaart het "MS Bep Glasius" driemaal per dag tussen Stavoren en Enkhuizen.
In het zomerseizoen wordt door het passagiersschip 'Prins Claus' driemaal per dag een bootverbinding onderhouden tussen Urk en Enkhuizen.
Vanaf Texel vaart er iedere dag een uurdienst op Den Helder.

Rondreizen

Met de auto en de fiets zijn verschillende tochtjes te maken in de provincie. Als het gevroren heeft kan er in de waterrijke gebieden ook heerlijk geschaatst worden. De vele natuurgebieden lenen zich natuurlijk goed voor lange wandelingen.

In het voorjaar is een tochtje langs de bollenvelden in het noordwesten van de provincie aan te bevelen. Vooral in de Zijpe, rond Callantsoog en ten zuiden van Den Helder zijn er veel kleurige velden te bekijken. In Anna Paulowna worden jaarlijks de Bloemendagen georganiseerd, waarbij de dorpelingen mozaïeken van bloemen in hun voortuin zetten.
De Westfriese Omringdijk kan per fiets en grotendeels ook per auto afgelegd worden. Onderweg kunnen schilderachtige dorpen en stadjes worden aangedaan.
De historische steden Medemblik, Enkhuizen en Hoorn kunnen in één dag gecombineerd worden door met de stoomtram naar Medemblik te reizen, met de boot naar Enkhuizen te varen en dan met de trein naar Hoorn te rijden.

Bekijken

De steden zijn elk voor zich bezienswaardig. Op het platteland zijn vooral historische kerken, kastelen en oude boerderijen interessant. De streek heeft een aantal typische regionale bouwvormen:

Stolpboerderijen - "Het land der piramides", zo wordt West-Friesland wel eens schertsend genoemd. De karakteristieke boerderijen van de streek hebben inderdaad de vorm van een piramide. De basis van een stolpboerderij is een vierkante constructie, waarop het dak rust. Stolpen zijn overal op het schiereiland wel te vinden, met name in de West-Friese streekdorpen en in de Zijpe. Op Wieringen komt een afwijkend type voor.
Kerktorens met een gemetselde spits - In het vlakke land zijn kerktorens erg gevoelig voor blikseminslag. Het gevaar werd verminderd door ook de spits van de kerktoren te metselen. Bakstenen spitsen vinden we met name in de omgeving van Medemblik (de stad zelf, Opperdoes, Twisk, Abbekerk, Wognum) en op Wieringen (Oosterland en Westerland).

Houten gevels - Noord-Holland boven het IJ staat bekend om de houten gevels. Niet alleen in Waterland, maar ook in dorpen in West-Friesland zijn er veel te vinden. Bijzonder schilderachtig is Kolhorn.
Verschillende dorpen hebben een gave historische kom. Het langgerekte Twisk staat vol grote stolpboerderijen, zo typisch voor de streek. Andere bezienswaardige dorpen zijn Barsingerhorn, Kolhorn en Egmond aan den Hoef.

Doen

Met name in de zomer zijn er veel evenementen in de verschillende dorpen en steden. De levendige feestcultuur op het West-Friese platteland is ook buiten de regio bekend. De vele dorpsfeesten in de regio komen wel eens negatief in het nieuws door het overmatig alcoholgebruik, maar zijn toch vooral gezellig en ook voor toeristen aardig om eens mee te maken.

Carnaval - West-Friesland is vanouds een overwegend katholieke regio en in veel dorpen wordt dan ook enthousiast carnaval gevierd. Overdag zijn er optochten met praalwagens en uiteraard wordt er tot diep in de nacht gefeest. Het bekendst is de optocht in Zwaag, maar ook in veel andere dorpen in de regio zijn er grote optochten, bv. in Sint-Maarten en Warmenhuizen.
Kaasmarkt - In de zomer iedere vrijdag op het Waagplein in Alkmaar. Het wegen en sjouwen van de kazen worden voor het publiek nagespeeld en van uitleg voorzien. Op de bijbehorende markt zijn verschillende streekkaasjes te koop.
Kermis - De grootste kermis in de streek is die van Hoorn, met vele attracties en activiteiten. Toch zijn vooral de vele dorpskermissen typisch: dagenlang wordt er tot in de kleinste uurtjes gefeest. Hoewel drankmisbruik helaas veel voorkomt zijn de activiteiten die georganiseerd worden en de nostalgische kermisattracties ook interessant voor toeristen.
Lappendag - De kermis van Hoorn wordt vanouds afgesloten met een jaarmarkt, de Lappendag. 's Ochtends worden er uiteenlopende producten aangeboden. In de loop van de dag verschuift de aandacht naar de cafés.
Paasvee - De jaarlijkse veekeuring in Schagen mondt ieder jaar weer uit in een groots volksfeest waar jongeren uit wijde omtrek op afkomen. 's Morgens zijn er de "dikbillen" (vleeskoeien), ander vee en landbouwwerktuigen te bekijken, 's middags wordt er vooral gedronken en gefeest.
Vlootdagen - De "open dagen" van de Nederlandse marine trekken geïnteresseerden uit heel het land naar Den Helder. De verschillende schepen van de vloot kunnen door het publiek bezichtigd worden.
West-Friese folklore - Schagen hult zich in de zomermaanden elke donderdag weer in klederdracht en oude ambachten worden er uitgebeeld op de warenmarkt. Er zijn regionale specialiteiten te koop.
Flora en visserijdagen - Den Oever eind augustus, afhankelijk van de tijd waarop eb en vloed verwacht worden, staat Den Oever in het teken van een vijfdaagse kermis. Met name de maandag is een bijzondere dag als rond het middaguur een groot deel van de vissersvloot een rondje over de Waddenzee vaart en bezoekers gratis mogen meevaren.

Eten

Door de ligging direct aan zee is vis altijd een populair product geweest op het schiereiland. Met name in de vissersplaatsen met een eigen afslag (Den Helder, Den Oever) kan men betaalbaar en goed vis eten. De West-Friese bodem heeft bijzondere eigenschappen, waardoor bepaalde plantenziektes niet voorkomen. In de regio worden daarom verschillende soorten kool op grote schaal verbouwd, die van goede kwaliteit zijn omdat veel bestrijdingsmiddelen overbodig zijn. In het oogstseizoen kunnen de groenten vaak goedkoop langs de weg gekocht worden.

De lokale keuken verschilt niet heel sterk van die van de rest van West-Nederland. Stamppotten en eenvoudig bereide vlees- en visgerechten zijn populair. Ook stoofpotten worden graag gegeten. In de restaurants wordt deze traditionele volkskeuken maar mondjesmaat geserveerd, hoewel er de laatste jaren wel meer waardering voor is gekomen. Met name in de regionale centra - Alkmaar, Hoorn, Schagen - en in de kustplaatsen zijn veel restaurants.

Uitgaan

Het uitgaan concentreert zich in de steden, maar in de zomer is er ook het nodige te beleven langs de Noordzeekust. In de dorpen zijn meestal weinig voorzieningen, maar tijdens de kermissen is het er erg druk en komen jongeren uit heel de omgeving op de festiviteiten af.

Met name Alkmaar en Hoorn hebben gevarieerde horeca. Hier is voor bijna ieder publiek wel iets te vinden. Bijzonder is het uitgaansleven in Schagen, dat in het weekend door jongeren uit wijde omtrek wordt bezocht en dan ook verrassend levendig is. De grootste dichtheid aan cafés vindt men in de kustdorpen en in Den Helder, waar vooral kleinere kroegen gevestigd zijn.

Veiligheid

Het Noord-Hollands Schiereiland is een veilige vakantieregio die erg geschikt is voor gezinnen met kinderen. Op het platteland is weinig verkeer. Criminaliteit is geen groot probleem, al hebben Alkmaar, Hoorn en Den Helder elk wel hun mindere buurten - maar ook die zijn relatief veilig. Wie 's nachts nog de weg op moet dient wel rekening te houden met onverlichte, smalle wegen. Buitenlanders moeten zoals overal in Nederland wennen aan de vele fietsers.

De plaatselijke bevolking is open en benaderbaar. De reiziger hoeft niet met bepaalde gevoeligheden rekening te houden. De West-Friezen gaan er prat op erg "recht-voor-z'n-raap" te zijn, wat zeker voor bezoekers uit het buitenland (bv. Vlaanderen) wel eens verrassend kan zijn, maar zelden tot conflicten leidt. Ook in het uitgaan is de sfeer meestal gemoedelijk, al moet er zoals overal rekening gehouden worden met de gevolgen van dronkenschap.

Rondom

Wie een vakantie op het Noord-Hollands Schiereiland doorbrengt kan ook uitstapjes naar de omgeving maken.

Amsterdam - De hoofdstad is goed bereikbaar en kan dus prima als daguitstap worden gedaan. De bekoring van Amsterdam behoeft nauwelijks verdere uitleg. Het kan erg aangenaam zijn om een vakantie in het landelijke Noord-Holland af te wisselen met een bezoek een de kleine wereldstad die Amsterdam is.
Haarlem - Net als Alkmaar is Haarlem gelegen op een oude zandrug. De stad heeft een lange geschiedenis en een uitgestrekt, bezienswaardig historisch centrum. Haarlem is rijk aan musea.
Texel - Nederlands grootste waddeneiland biedt een bijzonder afwisselend landschap, schilderachtige dorpjes en overweldigende natuur. Het Texels lamsvlees is beroemd en kan in veel van de lokale horeca gesmaakt worden, net als het Texelse bier.

Dit is een bruikbaar artikel. Het bevat informatie over hoe er te arriveren, en over de belangrijkste attracties, uitgaansgelegenheden en hotels. Een avontuurlijk persoon zou dit artikel kunnen gebruiken, maar duik erin en breid het uit!