Taalgids Hongaars: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
opmaak, aanpassing, aanvulling |
→Werkwoorden: aanpassing |
||
Regel 276:
Het lastigste deel van de vervoeging is de rol van het lijdend voorwerp. Er zijn twee hoofdtypen van vervoeging: de onbepaalde en de bepaalde vervoeging.
# de '''onbepaalde vervoeging''' wordt gebruikt als het lijdend voorwerp "onbepaald" is; dit is het geval als het onduidelijk is waarover het gaat, bijvoorbeeld:▼
#* er staat geen of een een onbepaald lidwoord of een telwoord voor (bv.: egy ház'''at''' = ''een huis'', sok autó'''t''' = ''veel auto's'', három forint'''ot''' = ''3 forint''),
#* er is geen bezitsaanduiding achter het lijdend voorwerp
#* er is geen geen aanwijzend voornaamwoord voor het lijdend voorwerp staat,
#* er is geen verwijzing naar een al eerder genoemd of bekend verondersteld lijdend voorwerp,▼
#* als het een 1<sup>ste</sup> of 2<sup>de</sup> persoon lijdend voorwerp betreft, te weten: engem(et) = ''mij'', téged(et) = ''jou'', minket = ''ons'', titeket/beneteket = ''jullie''
# de '''bepaalde vervoeging''' wordt gebruikt als het lijdend voorwerp "bepaald" is; dit is het geval als het lijdend voorwerp specifiek en duidelijk is:
#* er staat een bepaald lidwoord voor (bv.: a, az = ''de, het'' bij: a ház'''at''' = ''het huis'', az autó'''t''' = ''de auto''),
#* er is een bezitsaanduiding achter het lijdend voorwerp of ervoor staat een aanwijzend voornaamwoord (bv.: házá'''t''' = ''haar/zijn huis'', hibám'''at''' = ''mijn fout'', az'''t''' az autó'''t''' = ''die auto'', ez'''t''' = ''dit, deze'')
#* als het een 3<sup>de</sup> persoon betreft (bv.:
#* als het gaat om een eigennaam, zoals van een persoon of plaats (bv.:
#* er is geen verwijzing naar een al eerder genoemd of in een bijzin genoemd lijdend voorwerp, bijvoorbeeld: ért<u>em</u> (az'''t'''), amit kérsz = Ik begrijp (dat), wat je vraagt/wilt.
▲# de '''onbepaalde vervoeging''' wordt gebruikt als het lijdend voorwerp "onbepaald" is; dit is het geval als het onduidelijk is waarover het gaat, bijvoorbeeld:
▲#* er is geen bezitsaanduiding achter het lijdend voorwerp of ervoor staat geen aanwijzend voornaamwoord,
▲#* er is geen verwijzing naar een al eerder genoemd lijdend voorwerp,
▲#* maar ook als het onderwerp de eerste enkelvoud (én = ''ik'', wordt weggelaten) en het lijdend voorwerp de tweede persoon (téged = ''jou'' of titeket = ''jullie'') betreft.
==== Tegenwoordige tijd ====
In onderstaande tabel zijn de '''uitgangen''' achter de stam '''vet''' gemaakt. De hieronder tussen haakjes staande woorden ''én, te, ő, mi, ti'' en ''ők'' worden meestal weggelaten omdat het aan de uitgang al te zien is om wie het gaat. De vervoegingen bij de beleefdheidsvormen Ön = ''U'', Maga = ''U'' krijgen dezelfde uitgangen als bij ő = ''zij/hij''.
:{|class="wikitable" style="font-size:90%;line-height:100%;"
!colspan="7"|Regelmatige werkwoordvervoeging tegenwoordige tijd.<br>Voorbeelden.
|-
!Bepaaldheid → ||colspan="3" style="text-align:center;|Onbepaalde vervoeging ||colspan="3"|Bepaalde vervoeging
|-
!rowspan="2"|Werkwoord-<br>stam →
!rowspan="2"|met !rowspan="2"|met |-
!zonder lipronding ||met lipronding ||zonder lipronding ||met lipronding
Regel 299 ⟶ 306:
| ||colspan="3"| ||colspan="3"|
|-
|''1 ev.: ik'' (én)
| lát'''ok''' = ''ik zie'' || kér'''ek''' = ''ik vraag'' || tör'''ök''' = ''ik breek''
| lát'''om''' = ''ik zie'' <small>(het)</small> || kér'''em''' = ''ik vraag'' <small>(het)</small> || tör'''öm''' = ''ik breek'' <small>(het)</small>
|-
|''2 ev.: jij'' (te)
|lát'''sz''' = ''jij ziet'' ||kér'''sz''' = j''ij vraagt'' ||tör'''sz''' = ''jij breekt''
|lát'''od''' = ''jij ziet'' <small>(het)</small> ||kér'''ed''' = ''jij vraagt'' <small>(het)</small> ||tör'''öd''' = ''jij breekt'' <small>(het)</small>
|-
|''3 ev.: hij,zij'' (ő)
|lát = ''zij ziet'' ||kér = ''zij vraagt'' ||tör = ''zij breekt''
|lát'''ja''' = ''zij ziet'' <small>(het)</small> ||kér'''i''' = ''zij vraagt'' <small>(het)</small> ||tör'''i''' = ''zij breekt'' <small>(het)</small>
|-
|''1 mv.: wij'' (mi)
|lát'''unk''' = ''wij zien'' ||kér'''ünk''' = ''wij vragen'' ||tör'''ünk''' = ''wij breken''
|lát'''juk''' = ''wij zien'' <small>(het)</small> ||kér'''jük''' = ''wij vragen'' <small>(het)</small> ||tör'''jük''' = ''wij breken'' <small>(het)</small>
|-
|''2 mv.: jullie'' (ti)
|lát'''tok''' = ''jullie zien'' ||kér'''tek''' = ''jullie vragen'' ||tör'''tök''' = j''ullie breken''
|lát'''játok''' = ''jullie zien'' <small>(het)</small> ||kér'''itek''' = ''jullie vragen'' <small>(het)</small> ||tör'''itek''' = ''jullie breken'' <small>(het)</small>
|-
|''3 mv.: zij'' (ők)
|lát'''nak''' = ''zij zien'' ||kér'''nek''' = ''zij vragen'' ||tör'''nek''' = ''zij breken''
|lát'''ják''' = ''zij zien'' <small>(het)</small> ||kér'''ik''' = ''zij vragen'' <small>(het)</small> ||tör'''ik''' = ''zij breken'' <small>(het)</small>
|-
!
Regel 352 ⟶ 335:
|-
|''ik→jou'' (én→téged)
|lát'''lak''' = ''ik zie jou'' ||kér'''lek''' = ''ik vraag jou'' ||tör'''lek''' = ''ik breek jou''
|-
!
Regel 361 ⟶ 342:
|-
!hele<br>werkwoord →
|lát'''ni''' = ''zien'' ||kér'''ni''' = ''verzoeken, vragen'' ||tör'''ni''' = ''breken''
|lát'''ni''' = ''zien'' ||kér'''ni''' = ''verzoeken, vragen'' ||tör'''ni''' = ''breken''
|}
==== Verleden tijd ====
In onderstaande tabel is het <u>teken</u> van de verleden tijd onderstreept: meestal <u>-t</u> in vrijwel alle personen, maar <u>-ott</u>/<u>-ett</u>/<u>-ött</u> bij de 3<sup>de</sup> persoon enkelvoud (ő = ''zij/hij''). De '''uitgangen''' achter de stam zijn '''vet''' gemaakt.
:{|class="wikitable" style="font-size:90%;line-height:100%;"
!colspan="7"|Regelmatige werkwoordvervoeging verleden tijd<br>(het teken is <u>-t</u> in vrijwel alle personen, maar <u>-ott</u>/<u>-ett</u>/<u>-ött</u> bij de 3<sup>de</sup> persoon enkelvoud)
|-
!Bepaaldheid →
!colspan="3"|Onbepaalde vervoeging !!colspan="3"|Bepaalde vervoeging
|-
!rowspan="2"|Werkwoord-<br>stam →
!rowspan="2"|met
!rowspan="2"|met voorklinkers !!colspan="2"|met achterklinkers
|-
!zonder lipronding ||met lipronding ||colspan="2"|''zonder of met
|-
| ||colspan="3"| ||colspan="3"|
|-
|''1 ev.: ik'' (én)
|
|
|-
|''2 ev.: jij'' (te)
|
|
|-
|''3 ev.: zij/hij'' (ő)
|lát<u>ott</u> ||néz<u>ett</u> ||üldöz<u>ött</u>
|lát<u>t</u>'''a''' ||néz<u>t</u>'''e''' ||üldöz<u>t</u>'''e'''
|-
|-
|
|
|
|-
|
|
|
▲|3 mv.: zij (ők)
▲| lát<u>t</u>'''ak''' || néz<u>t</u>'''ek''' || üldöz<u>t</u>'''ek'''
▲| lát<u>t</u>'''ák''' || néz<u>t</u>'''ék''' || üldöz<u>t</u>'''ék'''
|-
! ||colspan="3" rowspan="2"| ||colspan="3"|
|-
|
|-
! ||colspan="3"| ||colspan="3"|
|-
!hele<br>werkwoord →
|lát'''ni''' = ''zien'' ||néz'''ni''' = ''
|lát'''ni''' = ''zien'' ||néz'''ni''' = ''
|}
| |||