Wandelroute GR-131

Wandelroute GR-131

GR-131
Órzola 71 km op Lanzarote Playa Blanca Corralejo 4 km op het Isla de Lobos Corralejo 153 km op Fuerteventura Punta de Jandia Maspalomas 74 km op Gran Canaria Puerto de las Nieves Santa Cruz de Tenerife 126 km op Tenerife Los Cristianos San Sebastián 40 km op La Gomera Vallehermoso Fuencaliente 87 km op La Palma Puerto Tazacorte Camino del Tamaduste 42 km op El Hierro Orchilla

De Spaanse wandelroute GR-131 loopt over alle Canarische Eilanden voor de noordwestkust van Afrika.

De GR-131 houdt geen verband met de Franse wandelroute GR131, een 30 km lange route bij de stad Autun.

De GR-131 begint op de noordpunt van Lanzarote en steekt dit eiland over naar het zuiden, doet dan het kleine Isla de Lobos aan, doorkruist heel Fuerteventura van noord naar zuid, steekt over naar Gran Canaria, maakt een boog over Tenerife en een lus op La Gomera en bereikt via La Palma het meest westelijke van de Canarische Eilanden, El Hierro. De GR-131 wordt op de meeste Canarische Eilanden aangeduid als een "Camino Natural", een weg door de natuur. Veelal liggen dan ook de mooiste delen van de eilanden op de route. Het is niet nodig om de gehele route aan een stuk te lopen; het ligt voordehand zich per keer tot een enkel eiland te beperken. Ook kunnen, afhankelijk van busverbindingen, dagtochten langs de route worden gemaakt.

De GR-131 maakt deel uit van de Europese wandelroute E7 die evenwel in de omgekeerde richting loopt. De E7 begint dus bij de vuurtoren van Orchilla op de uiterste zuidwestpunt van El Hierro, doet achtereenvolgens La Palma, La Gomera, Tenerife, Gran Canaria, Fuerteventura, het Isla de Lobos en Lanzarote aan, en steekt dan over naar het Portugese eiland Madeira om via de Azoren het vasteland van Portugal te bereiken. Via Spanje, Frankrijk, Italië en Slovenië gaat de E7 naar haar eindpunt in Hongarije.

Karakter

De Canarische Eilanden behoren geografisch tot de Afrikaanse gedeelten van Spanje, maar zijn politiek en cultureel volledig Spaans. Ze bestaan uit een vulkanische voortzetting van het Atlasgebergte in de Atlantische Oceaan en zijn uitgesproken bergachtig. Dit bepaalt het karakter van de GR-131: deels alpien, met name op de eilanden Tenerife en La Palma, deels heuvel- tot licht bergachtig. Bovendien heeft het zwarte lavalandschap veel kenmerken van een woestijn: Er is nauwelijks bos en vaak loop je er in de brandende zon. Water moet steeds vanaf het uitgangspunt worden meegenomen. Toch ben je er midden op zee, wat impliceert dat het er meestal hard waait of stormt. Het weer kan gemakkelijk omslaan of over een kleine afstand flink verschillen. Kortom, de GR-131 is een, deels alpiene, bergroute met een aantal bijzondere kenmerken die een gedegen voorbereiding noodzakelijk maken.

De markering van de route in het terrein is op een aantal eilanden nog in ontwikkeling. De bedoeling is dat men steeds in het zicht van de ook in België en Nederland gehanteerde wit-rode tekens loopt en om de paar kilometer een groot informatiepaneel tegenkomt. Maar ook waar alle wegwijzers en wit-rode streepjes zijn aangebracht, dient men een topokaart (minimaal 1:50.000, liefst 1:25.000) bij zich te steken, omdat het landschap bij verdwalen uitermate onherbergzaam is. Bovendien is een goede conditie vereist (of een noodbivak), omdat de logiesmogelijkheden soms ver uit elkaar liggen.

Veiligheid

Aardbeving en eruptie op El Hierro

De tropische storm Delta richtte in 2005 grote schade aan op de Canarische Eilanden.

De GR-131 is geen gevaarlijke wandelroute, mits men een paar voordehandliggende voorzorgen neemt. Die betreffen allereerst de natuurlijke omgeving: het vulkanisch karakter van het gebied en het klimaat, want je bent hier in feite midden op de Atlantische Oceaan.

De meeste vulkanen zijn niet slapen of zijn zelden actief, maar de Teide op Tenerife barst af en toe uit. Nog in 2011 vonden er op en bij El Hierro erupties plaats. De route passeert op veilige afstand van de kraters, maar voor men de hoogste delen van de route loopt, moet men zich toch steeds op de hoogte stellen van de actuele omstandigheden. Die vraagt men het beste na bij een van de toeristenbureaus of op het adres waar je overnacht. Ook moet men simpelweg rekening houden met het feit dat men zich aan vulkanisch gesteente gemakkelijk kan verwonden. Neem dus een goedgevuld EHBO-tasje mee. Daarin gaat ook, vanwege de tropische zon die zich meestal laat zien, een zonnenbrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Bedenk dat zonnenbrand nog sneller gaat bij harde wind, en die waait veelvuldig op de Canarische Eilanden. Diezelfde wind kan soms ook het karakter van storm met rukwinden aannemen, waarbij men het gevaar loopt van het pad geblazen te worden, of erger.

De grote droogte van de eilanden vormt een ander gevaar. Verwacht niet onderweg water te vinden, laat staan direct drinkbaar water. Neem voldoende te drinken mee. Ook restaurants en cafeetjes zijn dun gezaaid op de eilanden (behalve op Lanzarote waar je elke paar uur wel een dorp met horeca aandoet). Draag dus een of twee noodrantsoenen mee en eventueel zelfs een noodbivak, want als het tegenzit, kan het moeilijk worden logies te vinden.

De Canarische Eilanden liggen niet al te ver van de evenaar. De zon gaat er om een uur of 7 's morgens op en om een uur of 8 's avonds onder, ongeacht of het zomer of winter is. Verwacht dus geen lange zomeravonden. Monstermarsen van meer dan twaalf uur per dag zijn niet verstandig, want dan loop je een deel van de tijd in het donker.

Op de eilanden lopen geen gevaarlijke dieren rond. Eromheen zwemmen haaien, kwallen en roggen.

Naar de start

Een guagua voor de Intercambiador van Arrecife

De Calle el Embarcadero in Órzola is het beginpunt van de GR-131

Vanuit het Europese gedeelte van het Nederlandse taalgebied is Lanzarote eenvoudig te bereiken met directe vluchten vanaf Schiphol, Zaventem en enkele kleinere vliegvelden. Vanuit Suriname en het Caribisch gebied kan men het beste eerst naar Schiphol vliegen en daar overstappen naar Lanzarote. Een andere goedkope mogelijkheid is om gebruik te maken van een vlucht uit een Spaanstalig land naar Madrid en over te stappen naar Lanzarote. Af en toe zijn er rechtstreekse vluchten uit Latijns-Amerika naar een der Canarische Eilanden, die een snel en simpel alternatief kunnen bieden. Is men eenmaal op het vliegveld van Lanzarote geland, dan gaat de reis per bus (guagua) verder, eerst naar overstapstation Intercambiador, dan naar het centrale busstation van Arrecife, Estación en dan naar Órzola. Het eindpunt van de bus is de voormalige aanlegplaats van de pont naar het kleine eiland La Graciosa. De straatnaam Calle el Embarcadero herinnert daar nog aan. Dit is tevens het beginpunt van de GR-131.

Gezien de lengte van de reis bieden trein/Eurolines-bus naar Cadiz plus boottocht naar Lanzarote, in totaal 4 dagen reizen, geen aantrekkelijk alternatief. Maar wie met de boot op Lanzarote aankomt, zal toch ook per guagua naar Órzola moeten reizen.

Wie met een volle rugzak wil lopen, zal zonder problemen onderweg onderdak vinden, want op Lanzarote is voldoende (betaalbaar) logies. Dankzij het goede openbaar vervoer op Lanzarote is het echter ook mogelijk te overnachten op een centraal punt (Arrecife) en dagelijks met een dagrugzakje de guagua te pakken naar het beginpunt van een volgende etappe. Er is zelfs een goedkoop weekabonnement voor toeristen die het eiland per bus willen verkennen.

Route op Lanzarote

Senecio leucanthemifolius: de vulkanische bodem maakt een heel bijzondere flora mogelijk.

Gezien vanaf de Calle el Embarcadero in Órzola loopt de GR-131 naar rechts langs het water (westwaarts) om na een kleine 200 m linksaf te slaan (nog steeds Calle el Embarcadero). Aan het einde daarvan slaat de route weer even rechtsaf en meteen weer links, de Calle Peña de la Pardela in. Met een volgende hoek naar rechts gaat het een parkeerterrein op om aan de voet van de bergen een zwart karrenspoor naar het zuiden te volgen. Een iets ander verloop van de route wordt getoond op Wikiloc. De route was hier in 2013 nog niet gemarkeerd (dat is aangekondigd voor 2014 en in datzelfde jaar moet ook een Kompass-kaart verschijnen waarop de GR-131 is ingetekend) en het kan voorlopig wenselijk zijn om uit te wijken naar de stille, iets oostelijker gelegen asfaltweg (de LZ-203). Wanneer de informatieborden, stickers en andere markering eenmaal zijn aangebracht, zal niet alleen de aanduiding "GR-131" gebruikt worden, maar ook "Camino Natural de Lanzarote".

Museo Aloë Vera

De wandelroute loopt achterlangs het Aloë-Veramuseum en komt na 3 km uit op de LZ-203 waar deze naar het westen loopt, en volgt deze over 1 km om hem dan weer naar het westen te verlaten. Na ruim 1 km lavapad mondt de GR-131 uit op de LZ-201, die uit de westelijke bergen komt. De GR-131 volgt de asfaltweg naar links (zuidwest) over 300 m en waar de LZ-201 naar links buigt gaat de GR-131 rechtuit, via een voetpaadje naar de Calle Cuervo. Na 2 km bereikt de route over de Calle Cuervo het noorden van het dorp Máguez. Dat wordt over de Calle Los Llanos en rechtsaf de Calle Luis Morote (bushalte) doorkruist.

Gemeentehuis in Haría

Op het centrale kruispunt (horeca) slaat de GR-131 linksaf de Calle Portilla de Dorilla naar het zuiden in om over de drukke Calle Maria Herrera de pashoogte van Haría te bereiken. Dit kan aantrekkelijker: kies op het centrale kruispunt de Calle San Pedro, volg de Calle Tahoyo naar links, dan de Calle Romero pal zuid, en bereik na een steile klim over een stil weggetje eveneens de pashoogte van Haría. De pashoogte van Haría is tevens een gevaarlijk kruispunt, waar de GR-131 rechts aanhoudt, de Calle de la Cilla in (laat de Calle la Cruz rechts liggen!). Vrijwel aan het einde daarvan bereik je de Plaza León y Castilla, het centrale plein van Haría met horeca, een cultureel centrum en de dorpskerk, en achter de kerk een winkel en een bushalte. De GR-131 gaat echter dit mooie lang gerekte plein niet op, maar slaat rechtsaf de Calle la Longuera in, langs het monumentale gemeentehuis. Even voorbij de bibliotheek en het museum voor gewijde kunst (Museo de Arte Sacro) was hier in september 2013 de eerste markering te zien, zij het nog niet van de GR-131, maar van een korte route die er een onderdeel van bestrijkt.

Net buiten Teguise ligt de Cactustuin.

Teguise is een oud stadje vol kunst, antiek en architectuur.

Linksaf over de Calle del Puente en de Calle Elvira Sanchez loopt de GR-131 langs een aan César Manrique gewijd museum het stadje uit. Even buiten Haría, waar de weg vorkt, wijzen kleine wegwijzertjes de rechter asfaltweg aan. Die stijgt stevig, kruist de LZ-10 en klimt als voetpad verder omhoog naar het zuidwesten. De route kruist de verharde weg nog een keer, raakt hem bij een haarspeldbocht, kruist hem nog tweemaal en passeert een groot wegrestaurant op 250 m afstand. De wandelroutes lopen nu enkele kilometers door naar het zuiden, maar op Wikiloc staat voor de GR-131 een grote boog naar het westen aangegeven, waarmee het centrum voor astronomisch onderzoek aan de achterkant wordt gepasseerd en de route nog eens flink omhoog gaat. Uiteindelijk komt de GR-131 bij een hoog gelegen kerkje uit om dan af te dalen langs een militaire basis. De route wijst zich vanzelf: de brede zandweg volgen naar het zuidwesten, door het gebied ten westen van het gehucht Los Valles. De GR-131 loopt nu op de weg op een heuvelrug. Waar markering aangeeft dat een lokale wandelroute en een fietsroute rechts afslaan, blijft de GR-131 de weg volgen om hem pas een kilometer verder naar schuin rechts te verlaten over een voetpad dat als een trage trap afdaalt in een vallei. Een halfverharde weg brengt je langs een ruïne naar Teguise. Aan de rand van dit dorp ligt de Guatize-Jardin, een park waarin cactussen als beeldhouwwerken worden gepresenteerd.

Teguise ligt in een uitgestrekt landbouwgebied

Door stille woonstraten komt de GR-131 in het centrum van Teguise aan (die straten zijn zo stil, omdat de meeste woningen vakantiewoningen zijn die maar af en toe worden gebruikt). Het centrum zelf staat vol met karakteristieke gebouwen die voor een groot deel in gebruik zijn voor de handel in antiek en kunst, en verder als café, restaurant en pension. Vanaf het centrale plein vertrekt minstens eenmaal per uur een bus naar Arrecife, en frequent in de andere richtingen. Vanaf dit punt kun je het beste de Calle Guatatiboa naar het zuiden volgen en even later naar rechts (naar het westen) de Calle Siempreviva inslaan. Wikiloc mijdt ten onrechte het centrum van Teguise en verlaat het dorp veel noordelijker over de Calle Pámpano, maar bereikt na een gevaarlijke oversteek van de LZ-30 eveneens de Calle Siempreviva. Deze kruist na enkele kilometers, steeds in zuidwestelijke richting door landbouwgebied gaande, de LZ-408 en buigt nu even naar het zuiden. Dan gaat het met een rechte hoek de tweede zandweg naar rechts in, maar na een paar slingers is de koers opnieuw zuidwest. Ter hoogte van een educatief pad door de akkers bereikt de route het stadje San Bartolomé.

Het Museo Etnográfico Tanit

De GR-131 komt San Bartolomé binnen over de Calle Rubicon waaraan het Etnografisch Museum Tanit ligt. Genoemd naar een godin van de Carthaagse Foeniciërs, die hier al ver voor onze jaartelling kwamen, probeert het de volkscultuur van Lanzarote levend te houden. In september 2013 begon hier een uitstekend gemarkeerd gedeelte van de GR-131 (maar wellicht is de markering nu verder naar het noorden uitgebreid). Dat leidde over de Calle Rubicon (Wikiloc geeft hier ten onrechte een verloop over de Calle Calderetas en de Calle Guadarfia aan) naar een tweetal informatieborden bij de Calle Serpiente. De GR-131 loopt door de tuin van een klein particulier museum en volgt dan de Calle Serpiente omhoog om met een boog naar rechts een paar mooie uitzichtpunten aan te doen. Dan gaat het linksaf over de Calle Timanfaya de stad uit langs een paar boerderijen en nog een keer linksaf totdat je bijna weer terug bent bij de Calle Rubicon die hier het wegnummer LZ-35 draagt. De route loopt boven deze autoweg naar het zuidwesten, over een stille weg die later naar het westen draait en de naam Calle de San Bartolomé krijgt.

Het dorp Montaña Blanca is genoemd naar de gelijknamige berg.

De FR-131 komt nu het dorp Montaña Blanca binnen, kruist onoverzichtelijk de LZ-301 en dan de Calle Las Rosas (horeca, bushalte). Iets verderop houdt Senderismo Lanzarote, de wandelorganisatie van het eiland, kantoor. Over de Calle Lomo de Tesa gaat het nu naar het zuiden tot net boven het dorp Tías. Bij een oud kerkje buigt de route scherp rechts een balkonweg op met blijvend uitzicht over de kustvlakte. Deze weg heet achtereenvolgens Camino de la Villa, Calle del Berrugo, in het dorpje Conil (dat een klein museum voor eigentijdse kunst, El Taller del Arte rijk is) Camino Peña del Asiento en uiteindelijk Camino del Callao Li. Onder die laatste naam eindigt deze weg in het dorp La Asomada. Wie tussen Tías en La Asomada de bus wil pakken, heeft de keuze tussen 2 km afdalen naar de grote weg LZ-2 (uurdienst) of op de sporadisch rijdende bus naar de dorpen wachten.

Wijnbouw bij La Asomada

In La Asomada (horeca, af en toe een bus) slaat de GR-131 linksaf, maar kiest al snel rechtsaf de Camino de la Caldereta in, die eigenlijk het verlengde van de balkonweg vormt. Deze stijgt langzaam langs een paar boerderijen naar een hoge pas tussen een drietal bergen. Dan volgt een steile afdaling naar het dorp Uga. De GR-131 volgt enkele honderden meters de drukke LZ-67 en daalt dan opnieuw steil het dorp in (horeca, bushalte met frequente dienst op Arrecife). Door de Entidad Uga (het centrum van Uga kent geen straatnamen) loopt de GR-131 langs La Finca Uga Casa Rural Emblemática en Aluminios Betancort min of meer rechtuit naar de westkant van het dorp.

Vulkaanlandschap bij Uga

Vlak voor de drukke LZ-2 slaat de wandelroute rechtsaf, een lavapiste op die, dwars door een vulkanisch landschap, met een grote boog een rotonde met op- en afritten van de LZ-2 bereikt. Langs een rustiger autoweg en onder een viaduct door gaat het nu de Calle Muyay op en het dorp Yaiza in. Hier eindigde in september 2013 de markering, maar het ligt voor de hand over de Calle la Cuesta naar de Iglesia de Nuestra Señora de los Remedios te gaan, want die vormt het middelpunt van het dorp (horeca, bushalte met frequente dienst op Arrecife).

De zoutpannen van Janubio

Zolang de markering nog niet is aangebracht, dienen zich vanaf hier twee mogelijkheden aan om de tocht voort te zetten. Een ervan wordt door Wikiloc aangegeven en volgt in westelijke richting ruwweg de LZ-701 die als ventweg voor de hoofdweg LZ-2 fungeert. Bereid je voor op flink wat verkeerslawaai als je deze optie kiest. Twijfelloos aantrekkelijker is de langzaam stijgende Avenida de Rubicón of een lavapiste die bij het restaurant La Casona de Yaiza begint (beide lopen naar het zuidwesten). In het hoog gelegen dorp La Decollada gaan ze over in een goed beloopbaar bergpad op de flanken van de Femès. Het pad biedt een mooi uitzicht over de zoutpannen (salinas) van Janubio, draait langzaam naar links en komt tenslotte bij een puimsteengroeve uit. Hier hebben vrachtwagens een ruwe weg omlaag gebaand die op de stille LZ-702 uitkomt.

Behalve oversteken naar Fuerteventura met de Princesa Yaiza kun je in Playa Blanca ook de zeebodem verkennen.

Wie tijd genoeg heeft, kan nu recht de weg oversteken en verkennen of de daar zichtbare pistes een verbinding naar het einddoel Playa Blanca bieden. In beginsel is het terrein hier ruw, maar droog en begaanbaar, ook waar de pistes ophouden. Wie echter zeker wil zijn van zijn zaak, volgt de LZ-702 naar links tot het dorp Maciot en slaat daar rechtsaf, hetzij over de drukke verkeersweg, hetzij over de halfverharde wegen die er iets ten westen van lopen en in Maciot beginnen. In Playa Blanca, een badplaats met bijbehorend vertier, zoekt de GR-131 de Calle del Rubicón op. Die gaat over in de Calle Avenida del Rubicón, passeert het busstation en komt uit op een rotonde met bushaltes. Hier leidt de Calle Muelle de Playa Blanca naar de veerboten naar Fuerteventura. De etappe op Lanzarote zit erop.

Route op het Isla de Lobos

Tussen Lanzarote en Fuerteventura ligt het kleine eilandje Isla de Lobos (Robbeneiland). Hoewel het als onbewoond geldt, zijn er enkele restaurants en een paar vakantiewoningen. Omdat het Isla de Lobos bestuurlijk onder Fuerteventura valt, ligt de eerste etappe van de Camino Natural de Fuerteventura, zoals de GR-131 hier heet, op het Isla de Lobos. Voor wie van Lanzarote per veerboot in Corralejo aankomt, is het dus zaak een onderkomen voor de nacht te zoeken en daarna de oversteek naar Isla de Lobos te maken (kampeerders kunnen eventueel op het Isla de Lobos zelf slapen). Hier komt de veerboot op de zuidpunt aan. De wandelroute loopt aansluitend dwars over het eiland naar de noordpunt. De terugweg naar de aanlegsteiger is niet gedefinieerd, maar is uitsluitend te voet mogelijk, zodat de totale afstand op het eilandje 7 à 8 km wordt. Daarna neem je de boot terug naar Corralejo.

De Camino Natural de Fuerteventura wordt tevens als mountain bike-route aanbevolen. Het gedeelte op het Isla de Lobos is op internet zichtbaar bij SenderosBTT, de Spaanse organisatie die routes voor mountain bikes ontwikkelt. De kaart laat tevens een alternatieve route voor de terugweg zien. Een beschrijving van dezelfde route in het Spaans is te vinden op bladzijde 17-19 van de topogids voor de GR-131 op Fuerteventura.

Route op Fuerteventura

In Morro Jable begint de laatste etappe op Fuerteventura.

Op Fuerteventura zelf loopt de GR-131 vanaf Corralejo ruwweg naar het zuidzuidwesten over de kam van het gebergte. Zowel de al genoemde topogids als SenderosBTT verdelen deze 154 km in acht etappes en een andere indeling is niet goed mogelijk door de ligging van de plekken waar men kan slapen (tenzij je je eigen tent meebrengt). Let op: de gedetailleerde kaart van SenderosBTT is volledig, maar in de topogids ontbreken de etappes 6 en 8. Foto's tonen dat de route op zijn minst gedeeltelijk gemarkeerd is. De laatste etappe op het eiland eindigt in Punta de Jandía, waar in de vuurtoren een museumpje is ingericht. Deze etappe zul je heen en terug moeten lopen (of ander vervoer regelen), want in Morro Jable steekt de veerboot over naar Gran Canaria.

Wikiloc biedt een iets andere versie van de GR-131 op Fuerteventura, waarbij de etappe op het Isla de Lobos en de laatste etappe, van Morro Jable naar Punta de Jandía (en terug) vervallen. De totale lengte is volgens Wikiloc dan 130 km. Bovendien waarschuwt Wikiloc dat de route zwaar is en geeft meer overnachtingsmogelijkheden aan.

Route op Gran Canaria

In 2005 lag er rijp en sneeuw op de bergen van Gran Canaria.

Op Gran Canaria is de GR-131 nog niet gemarkeerd. Er bestaan ook geen papieren of virtuele kaarten van de route op dit eiland. De enige bron van informatie is een wandelgids in het Engels van Paddy Dillon, "Walking on Gran Canaria", eind 2013 uitgegeven door Cicerone Press, ook als "Nook Book" (e-boek), ISBN 9781849659970. Hierin staan echter slechts een aantal van de etappes op Gran Canaria beschreven. Het begin- en eindpunt van de route worden gedefinieerd door de havens waar de veerboten aanleggen: Wie uit Fuerteventura komt, legt aan in de haven van Las Palmas op de noordpunt van Gran Canaria. Vanuit de havens van Agaete in het noordwesten van Gran Canaria kan men oversteken naar Santa Cruz op het volgende eiland, Tenerife. Voorlopig is de GR-131 slechts in planning vanaf Maspalomas in het zuiden van het eiland naar de vissershaven Puerto de las Nieves bij Agaete. Is dit stuk gerealiseerd, dan zal men van Las Palmas de bus naar Maspalomas moeten nemen.

Op Gran Canaria bestaat wel een goed onderhouden en goed gemarkeerd wandelnetwerk van streekpaden. Zolang de GR-131 op Gran Canaria nog niet is gemarkeerd, kan de route tussen Maspalomas en Agaete via diverse van deze streekpaden worden gelopen. Bijvoorbeeld als volgt:

• Vanaf Maspalomas naar Fataga en vervolgens naar Tunte volg je de S-54
• Vanaf Tunte naar Cruz de Tejeda volg je de S-21
• Vanaf Cruz de Tejeda naar Tamadaba en vervolgens naar Agaete volg je de S-90